Zmiany w Prawie budowlanym. Poznaj aktualne przepisy i wytyczne

Duża nowelizacja Prawa budowlanego, na podstawie którego realizowana musi być budowa domu, została dokonana w 2022 roku. Jakie zmiany w Prawie budowlanym wprowadzono w tym roku? Bardzo ważne było umożliwienie budowy bez pozwolenia. Na rok 2023 zaplanowano zmiany prawa, które dotyczą m.in. dalszej cyfryzacji procesu budowlanego czy wprowadzenia kolejnych uproszczeń w zakresie pozwoleń i zgłoszeń budowy.

Zobacz, jakie zmiany już wprowadzono, a jakie dopiero wejdą w zakres Prawa budowlanego. Musisz znać aktualne przepisy, jeśli chcesz wybudować dom, letnisko czy też garaż na działce.

Czym jest Prawo budowlane i co reguluje?

Podstawą podejmowania jakichkolwiek prac budowlanych na terenie Polski jest Prawo budowlane, kształtowane przepisami ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku. Zgodnie z tym aktem prawnym przepisy ustawy Prawo budowlane dotyczą działalności obejmującej sprawy związane z: projektowaniem, budową, utrzymaniem i rozbiórką obiektów budowlanych.

Ustawa określa też zasady działania organów administracji publicznej we wspomnianych dziedzinach. W Polsce ustawa Prawo budowlane jest najważniejszym aktem prawnym dotyczącym wznoszenia obiektów budowlanych. Reguluje on wszystkie kwestie związane z:

• ochroną środowiska w trakcie realizacji rozbiórek budynków i wznoszenia nowych obiektów;
• miejscem realizowania inwestycji i sposobem uzyskiwania pozwolenia na budowę, rozbudowę albo rozbiórkę;
• oddawaniem obiektów budowlanych do użytkowania;
• prowadzeniem działalności gospodarczej zorientowanej na budownictwo;
• prawami i obowiązkami wszystkich uczestników procesu budowlanego;
• postępowaniem w przypadku zaistnienia katastrofy budowlanej.

Nowe Prawo budowlane to nowelizacja, do której doszło 13 lutego 2020 roku, podpisana przez prezydenta 3 marca 2020. Nowe przepisy budowlane obowiązują od 19 września 2020. Zgodnie z ich założeniami zmienił się sposób legalizacji samowoli budowlanych, poszerzono listę obiektów, które nie wymagają pozwolenia na budowę oraz stworzono nowy katalog budynków, które można wybudować zarówno bez zgody, jak i potrzeby zgłaszania.

Zniesiono również znany do tej pory wzór decyzji o pozwoleniu na budowę oraz wprowadzono zakaz podważenia pozwolenia po upływie 5 lat od jego wydania. 

Nowe Prawo budowlane wprowadzone zostało również na mocy przepisów Polskiego Ładu w 2022 roku, a dotyczyło ono budowania domów murowanych, całorocznych czy letniskowych do 70 m² powierzchni bez pozwolenia na budowę.

Z kolei w 2023 roku czeka nas kolejna nowelizacja przepisów dotyczących m.in. budowy domów. Obecnie planowana zmiana ma zmierzać w kierunku dalszej cyfryzacji formalności związanych z prowadzeniem procesu budowlanego, a także do zmniejszenia odnoszących się do niego wymagań.

Jak wyglądają formalności przy budowie domu w 2022 roku?

Istotne zmiany w Prawie budowlanym w 2023 roku. Koniec z pozwoleniami na budowę

 Zgodnie z aktualnymi przepisami bez pozwolenia lub bez zgłoszenia urzędowego możliwa jest między innymi budowa (art. 29 ust. 2 Prawa budowlanego):

• wiat o powierzchni zabudowy do 50 m², sytuowanych na działce, na której znajduje się budynek mieszkalny lub przeznaczonej pod budownictwo mieszkaniowe, przy czym łączna liczba tych wiat na działce nie może przekraczać dwóch na każde 1000 m² powierzchni działki;
• wolno stojących altan o powierzchni zabudowy do 35 m², przy czym łączna liczba tych obiektów na działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m² powierzchni działki;
• altan działkowych i obiektów gospodarczych.

Powyżej wymieniono tylko te elementy, które dotyczą budownictwa jednorodzinnego.

Jak będzie wyglądała budowa domu w 2023 roku? Będzie ona jeszcze łatwiejsza niż dotychczas. Planowane zmiany dotyczą nie tylko budowy domu bez pozwolenia. Co konkretnie zaroponowano?

• Ujednolicenie procedur w przypadku budowy całorocznych domów jednorodzinnych, bez względu na ich powierzchnię – nie będzie trzeba pozyskiwać pozwolenia i wyłączona będzie możliwość zgłaszania sprzeciwu przez organ administracji architektoniczno-budowlanej; wymagane będzie zgłoszenie takich domów do urzędu. O takiej sytuacji mówimy jedynie wtedy, gdy dom budowany będzie na własny użytek i będzie miał maksymalnie dwie kondygnacje, a także ich obszar oddziaływania mieści się w całości na terenie, na których zostały zaprojektowane, a budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych.
• Kierownik budowy będzie musiał być zaangażowany w budowę domów powyżej 70 m², ale mniejsze będzie można budować bez zatrudniania go do tego celu.
• Ułatwienie procedury odbioru domu – tylko kierownik budowy będzie musiał przy tym potwierdzić gotowość domu do użytku. Pozwolenie na użytkowanie ma być wymagane tylko wtedy, gdy przystąpienie do użytkowania obiektu budowlanego będzie następowało przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych oraz gdy sam inwestor z własnej inicjatywy o to wystąpi. Co więcej, dotyczy to tylko budynków jednorodzinnych.
• Brak konieczności pozyskania pozwolenia budowlanego będzie dotyczył nie tylko domów jednorodzinnych, lecz także części budowlanych wolnostojących elektrowni wiatrowych.
• Utworzenie Bazy Projektów Budowlanych, co ułatwi pozyskiwanie informacji o projektach przez organy administracyjne.
• Wprowadzenie kar za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę – zakłada się wprowadzenie przepisów pozwalających na nakładanie takich kar.
• Rozszerzenie systemu Elektronicznego Dziennika Budowy (EDB).
• Wprowadzenie Elektronicznej Książki Obiektu Budowlanego (EKOB).
• Wprowadzenie Elektronicznego Centralnego Rejestru osób posiadających Uprawnienia Budowlane (system e-CRUB).
• Rozbudowanie istniejącego portalu E-budownictwo.

Budowa domu 2023 będzie więc mniej sformalizowanym procesem, co ułatwi zwykłym obywatelom realizację inwestycji.

Większa cyfryzacja w zakresie Prawa budowlanego

Postępuje cyfryzacja wszelkich procesów formalnych związanych z procesami inwestycyjnymi dotyczącymi na przykład budowy domów jednorodzinnych. Wiele kwestii można już załatwić przez internet, co umożliwiły nowe przepisy budowlane. Między innymi stworzono portal e-Budownictwo, ale nowelizacja Prawa budowlanego z 2022 roku spowoduje, że będzie on rozbudowany, a poza tym 27 stycznia 2023 roku wprowadzone będą kolejne modyfikacje zwiększające cyfryzację w zakresie Prawa budowlanego.

Do najważniejszych zmian należy zaliczyć:

• Bazę Projektów Budowlanych – utworzenie takiej bazy na podstawie nowych przepisów ma ułatwić elektroniczny dostęp do projektów i ich poszczególnych elementów. Nowe prawo spowoduje, że inwestor nie będzie zmuszony do dołączenia egzemplarza projektu budowlanego do wniosków, zgłoszeń czy zawiadomień. Wystarczy, że poda przy tym indywidualny numer projektu umieszczonego w Bazie Projektów Budowlanych. 
• Elektroniczny Dziennik Budowy – system EDB opracowany został w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego z zachowaniem najwyższych standardów bezpieczeństwa. Nie ulega żadnym wątpliwościom, że dziennik budowy stanowi jeden z najważniejszych dokumentów przy budowie np. domu jednorodzinnego. Osobą odpowiedzialną za udostępnienie EDB będzie inwestor, jako osoba, która odpowiada też za realizację inwestycji. 
• Elektroniczna Książka Obiektu Budowlanego (EKOB) – to aplikacja, w której właściciel lub zarządca budynku będą dokonywali wpisów m.in. dotyczących obiektu budowlanego, właścicieli i zarządców, przeprowadzonych kontroli, ekspertyz i opinii technicznych dotyczących obiektu budowlanego czy robót budowlanych związanych z obiektem już po oddaniu go do użytkowania.

Ponadto na mocy noweli Prawa budowlanego 2023 roku ma być wprowadzone nowe oprogramowanie w postaci Elektronicznego Centralnego Rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane – w skrócie nazywanego systemem e-CRUB. W wyszukiwarce inwestor szybko może sprawdzić przed zatrudnieniem projektanta lub inżyniera, czy mają odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia.

Po zmianie Prawa budowlanego w 2023 roku planowane jest rozbudowanie portalu e-Budownictwo, który już funkcjonuje pod adresem e-budownictwo-gunb.gov.pl. Portal ten aktualnie udostępnia inwestorom 26 wniosków i zgłoszeń w procesie inwestycyjno- budowlanym, a także umożliwia sprawdzenie statusu złożonego wniosku online.

Zmiany czeka nowy, wdrożony już elektroniczny System Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych – e-SNRWB. Ma on moduł analityczny i raportowy, dlatego system ten pomaga w usprawnianiu wszelkich czynności kontrolnych. Pozwala na przekazywanie informacji pomiędzy jednostkami Wojewódzkiego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego do Głównego Inspektoratu Nadzoru Budowlanego.

W ramach cyfryzacji procesu budowlanego nowelizacja ustawy o wspieraniu termomodernizacji i remontów powołała do życia Centralną Ewidencję Emisyjności Budynków, czyli CEEB. W przyszłości system ten ma być połączony z innymi aplikacjami i systemami pozwalającymi na szeroko rozumianą cyfryzację formalnej części procesów budowlanych.

Ustawa o kooperatywach mieszkaniowych

31 marca wejdą w życie zmiany wprowadzone Ustawą z 4 listopada 2022 r. o kooperatywach mieszkaniowych oraz zasadach zbywania nieruchomości należących do gminnego zasobu nieruchomości w celu wsparcia realizacji inwestycji mieszkaniowych. Kooperatywa mieszkaniowa to pewna formuła, która pozwala na prowadzenie budowy budynku mieszkalnego przez grupę mieszkańców.

Zmiany, jakie planowane są w temacie kooperatywy mieszkaniowej w 2023 roku, zmierzają do usprawnienia inwestycji. A zaproponowane rozwiązanie ma na celu ułatwienie ubiegania się o finansowanie kredytowe w bankach czy dostęp do nieruchomości gruntowych. Temat ten w szczególności dotyczy nieruchomości, które należą do gminnego zasobu nieruchomości. 

Zmiana ustawy o charakterystyce energetycznej budynków i wymóg posiadania świadczenia energetycznego

W dalszej kolejności, już 28 kwietnia 2023 roku wejdzie w życie Ustawa z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz ustawy – Prawo budowlane, która wprowadza znaczne rozszerzenia związane z obowiązkami w zakresie kontroli systemów ogrzewania i klimatyzacji.

Ta zmiana wprowadza powszechny dostęp do podstawowych informacji zawartych w świadectwach charakterystyki energetycznej, które znajdują się w Centralnym rejestrze charakterystyki energetycznej budynków. Ustawa wprowadza też przymus dołączenia do zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie tzw. świadectwa charakterystyki energetycznej budynków.

Certyfikat energetyczny budynków to obowiązek każdego, kto posiada nieruchomość, bez znaczenia, czy jest ona domem jednorodzinnym, czy wielorodzinnym, powinien posiadać również świadectwo charakterystyki energetycznej. Bez znaczenia pozostaje także przeznaczenie lokum. Wynajem, sprzedaż czy własne cele mieszkaniowe – każde z nich wymaga od właściciela pozyskania świadectwa charakterystyki energetycznej w 2023 roku.  

Na czym właściwie polega kontrola nadzoru budowlanego?

Jakie procesy ujęte w Prawie budowlanym można już przeprowadzić online?

Najważniejsze zmiany w Prawie budowlanym w 2023 roku dotyczą uproszczenia procedur budowlanych poprzez ich cyfryzację, czyli wprowadzenie możliwości załatwiania wielu spraw urzędowych przez internet. Dzięki nim inwestorzy mogą składać online za pośrednictwem rządowej strony e-budownictwo między innymi następujące wnioski:

• o pozwolenie na budowę (PB-1),
• o pozwolenie na budowę tymczasowego budynku (PB-8),
• o pozwolenie na użytkowanie (PB-17) oraz na użytkowanie przed zakończeniem budowy (PB-17a),
• o wydanie decyzji o zmianie pozwolenia na budowę (PB-7),
• o wydanie odrębnej decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania działki lub terenu (PB-6),
• o legalizację (PB-19) i uproszczoną legalizację (PB-15),
• o pozwolenie na rozbiórkę (PB-3).

Nowe przepisy Prawa budowlanego w 2022 roku umożliwiają także dokonanie online m.in.:

• zgłoszenia rozbiórki,
• zgłoszenia robót budowlanych,
• zgłoszenia budowy lub przebudowy domu jednorodzinnego,
• zawiadomienia o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych,
• zawiadomienia o zakończeniu budowy domu rodzinnego.

Warto pamiętać, od kiedy zmiany w Prawie budowlanym wprowadzają takie uproszczone procedury – nowe przepisy weszły w życie z dniem 1 lipca 2021 roku, a więc od tego momentu można już swobodnie składać wymienione wyżej pisma drogą elektroniczną.

Jakie zmiany i nowelizacje wprowadziło nowe Prawo budowlane?

Aktualne Prawo budowlane to wynik wielu nowelizacji wprowadzonych po 1994 roku. Zmiany, które zachodzą w tej dziedzinie, są tak duże, że w tylko w samym 2019 roku prawo to było aktualizowane ponad 10 razy. 

Ostatnie dwa lata oprócz globalnych zmian spowodowanych pandemią koronawirusa przyniosły też wiele nowości. Te najważniejsze zostały ogłoszone w lutym 2020 roku, a w życie weszły kilka miesięcy później. Nowe Prawo budowlane zmieniono również w 2022 roku, i to dwukrotnie. O jakich zmianach mowa? 

• Zmiany z 2020 roku w Prawie budowlanym ucieszyły przede wszystkim inwestorów, którzy w niedalekiej przyszłości planowali starać się o pozwolenie na budowę oraz mieli problem z tzw. samowolą budowlaną. Zdecydowanie łatwiej było uzyskać pozwolenie na budowę, które odbywało się w ramach uproszczonego procesu inwestycyjno-budowlanego. 
• Z kolei od 1 lipca 2021 roku weszły w życie przepisy związane z cyfryzacją procesu budowlanego. Dzięki nim wiele oficjalnych pism do urzędów, np. wniosek o pozwolenie na budowę lub pozwolenie na użytkowanie budynku można było składać drogą elektroniczną.

Nowe Prawo budowlane upraszczało wówczas również procedurę zalegalizowania samowoli budowlanej oraz poszerzało listę przedsięwzięć budowlanych, w przypadku których nie było wymagane pozwolenie na budowę. Jednocześnie promowało podłączanie nowych inwestycji do miejskiej sieci ciepłowniczej. 

• Najnowsze modyfikacje to przepisy budowlane 2022, które mają za zadanie jak najlepiej usprawniać proces budowy, zwłaszcza w odniesieniu do biurokracji. Umożliwiono budowę domu bez pozwolenia do 70 m², ale i wprowadzono dalsze zmiany w procesie cyfryzacji Prawa budowlanego.

Zebraliśmy też dla Ciebie najważniejsze informacje dotyczące budowy domów do 70 m2!

Jak nowe Prawo budowlane zmieniło przepisy o zgłoszeniu budowy?

W ustawie o Prawie budowlanym znajdują się również wytyczne określające, jakie budynki mogą zostać wybudowane oraz jakie roboty mogą zostać przeprowadzone jedynie na podstawie zgłoszenia, bez potrzeby starania się o pozwolenie. 

Poniżej znajduje się lista przykładowych obiektów, które zgodnie z najnowszą nowelizacją będzie można postawić jedynie na podstawie samego zgłoszenia:

• wolnostojące budynki mieszkalne jednorodzinne, których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane;
• sieci kanalizacyjne, wodociągowe, cieplne i gazowe o ciśnieniu roboczym nie wyższym niż 0,5 MPa;
• oczyszczalnie ścieków o wydajności do 7,50 m³ na dobę;
• wyloty do cieków naturalnych i budowa zbiorników na wody opadowe lub roztopowe o pojemności większej niż 3 m³ i nie większej niż 10 m³;
• szamba betonowe i plastikowe;
• wolnostojące budynki gospodarcze (parterowe), garaże, wiaty, oranżerie (tzw. ogrody zimowe) czy budynki rekreacji indywidualnej, których powierzchnia zabudowy nie przekracza 35 m², a łączna liczba tych obiektów nie jest większa niż 2 na każde 500 m² działki;

Co najważniejsze, od 2023 roku nowelizacja Prawa budowlanego ma umożliwiać budowę wszystkich domów jednorodzinnych bez pozwolenia, a tylko na podstawie zgłoszenia z projektem i obowiązkowym kierownikiem.

Zgodnie z ustawą zgłoszenia będą wymagały też niektóre roboty budowlane. Wśród nich możemy wyróżnić chociażby: remont obiektów, których budowa wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę, oraz tych, których budowa wymaga uzyskania decyzji o pozwoleniu w zakresie przegród zewnętrznych lub elementów konstrukcyjnych.

Jak nowe Prawo budowlane zmieniło legalizację samowoli budowlanej?

Po wejściu w życie nowych przepisów ustawy zmieniły się też zasady legalizacji samowoli budowlanej. Takie budowle dzięki nowej, uproszczonej i bezpłatnej procedurze łatwiej będzie można legalizować (w odniesieniu do budowli, które zakończono co najmniej 20 lat temu).

Aby skorzystać z takiej możliwości, należy przedstawić ekspertyzę techniczną, która potwierdzi, że samowolnie postawiony obiekt może być bezpiecznie użytkowany. Ponadto wraz z wnioskiem o legalizację samowoli budowlanej należy przedstawić urzędnikowi:

• oświadczenie o terminie zakończenia budowy,
• oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, 
• geodezyjną inwentaryzację podwykonawczą. 

Uproszczona procedura legalizacyjna nie będzie obejmowała mieszkań, domów, garaży czy innych budynków, których budowa zakończyła się później niż 20 lat temu. Wcześniejsza nowelizacja wprowadziła też zmiany w sprawie nielegalnego użytkowania budynku. Prawo budowlane 2022 nic nie zmienia w tej kwestii.

Prawo zezwala na wielokrotne karanie inwestora lub właściciela za nielegalne użytkowanie całego budynku lub jego części. Przed wydaniem kary inwestor otrzyma upomnienie, a następnie karę finansową w wysokości nawet 10 000 zł. 

Warto też wiedzieć, jak wygląda procedura odbioru domu po wielu latach!

Co jeszcze zmieniono w nowym Prawie budowlanym?

Od września 2020 zmieniły się zasady uzyskiwania zgody na odstępstwa od przepisów techniczno-budowlanych. Organ administracji architektoniczno-budowlanej może wyrazić od tego czasu zgodę na odstępstwo przed wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę oraz przed ewentualną zmianą decyzji. Zgoda na taki wyjątek powinna jednak zostać pozytywnie zaopiniowana przez:

• wojewódzkiego inspektora sanitarnego – jeśli dotyczy wymagań higienicznych lub zdrowotnych,
• wojewódzkiego konserwatora zabytków w przypadku budynków figurujących w rejestrze zabytków,
• komendanta wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej w sytuacji, w której ewentualne odstępstwa dotyczą przepisów bezpieczeństwa pożarowego. 

Zmiana dotycząca warunków zabudowy „WT 2021”

Warto też wiedzieć, że od 2021 roku obowiązują nowe warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.

WT 2021 wprowadzają przede wszystkim nowe wytyczne dotyczące energooszczędności budynków. Zaostrzają one maksymalne dopuszczalne wartości współczynnika przenikania ciepła U dla przegród budowlanych, a także obniżają limity zapotrzebowania budynku na tzw. nieodnawialną energię pierwotną (EP).

Wprowadzane w pierwszej połowie 2020 roku zmiany w przepisach Prawa budowlanego nie kończą procesu nowelizacji przepisów związanych z szeroko pojętą budową domów i innych budowli. Z początkiem 2021 roku zaczęły obowiązywać nowe warunki techniczne, jakim będą musiały odpowiadać budynki i ich usytuowanie – WT 2021. Pozostają one w mocy także mimo zmian w Prawie budowlanym w 2022 i 2023 roku.

Dotyczą one przede wszystkim energooszczędności przegród zewnętrznych budynków i zaostrzają przepisy dotyczące współczynnika przenikania ciepła U poszczególnych przegród. Od 2021 roku współczynnik ten nie może przekraczać poziomów:

• 0,20 W/(m²·K) dla ścian zewnętrznych, 
• 0,30 W/(m²·K) dla podłóg na gruncie, 
• 0,18 W/(m²·K) dla dachu i stropodachu oraz stropu pod poddaszem nieogrzewanym,
• 1,1 W/(m²·K) w przypadku okien pionowych,
• 1,3 W/(m²·K) w przypadku okien połaciowych,
• 1,5 W/(m²·K) w przypadku drzwi zewnętrznych.

Nowe przepisy ograniczyły dopuszczalne maksymalne roczne zapotrzebowanie budynków na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia. Od 2021 poziom ten został zmniejszony z 95 kWh/m²·rok do 70 kWh/m²·rok.

Jakie wyróżnia się wskaźniki energetyczne budynku i o czym dokładnie informują?