Duża zmiana prawa budowlanego. Co można teraz budować bez pozwolenia?

W 2023 roku czekają nas spore zmiany w prawie budowlanym. Choć budowa domu bez pozwolenia jest już możliwa (na podst. art. 29 ust. 1 prawa budowlanego), rząd przygotował kolejną nowelizację. Sprawdź, czy planowane zmiany mogą wpłynąć na Twoje plany inwestycyjne. Mówi się o rewolucji w budowlance!

Czy wszystkie domy będzie można budować bez pozwolenia?

Rząd chce, by za pośrednictwem nowelizacji prawa budowlanego można było znacznie uprościć i tym samym przyspieszyć realizację procesu inwestycyjno-budowlanego. Flagową zmianą jest umożliwienie realizacji inwestycji bez pozwolenia. Obecnie także jest to możliwe, choć w ograniczonym zakresie. Już od kilku lat budowane są domy bez pozwolenia, ale zwykle możliwość taka dotyczyła przede wszystkim obiektów o powierzchni nieprzekraczającej 35 m² zabudowy, czyli głównie rekreacyjnych.

Co się zmieniło w prawie budowlanym 2022? Od 3 stycznia 2022 roku za sprawą przepisów wprowadzonych przez Nowy Ład ustawodawca rozszerzył katalog budowy bez pozwolenia o domy całoroczne murowane o powierzchni zabudowy do 70 m², których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane, a budowa jest prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora oraz o obiekty letniskowe.

W 2023 roku deregulacja prawa budowlanego doprowadzi do sytuacji, w której budowa bez pozwolenia możliwa będzie w przypadku wolnostojących, maksymalnie dwukondygnacyjnych budynków mieszkalnych jednorodzinnych o powierzchni zabudowy powyżej 70 m², których obszar oddziaływania mieści się w całości na działce lub działkach, na których zostały zaprojektowane. Budowa oczywiście musi być prowadzona w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych inwestora.

Rozszerzony ma zostać katalog obiektów budowlanych i robót, które będą zwolnione z obowiązku uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę oraz dokonania zgłoszenia. Od 2023 roku Prawo budowlane ma umożliwiać realizację konkretnych budynków mieszkalnych bez pozwolenia, ale budowę powyżej 70 m² powierzchni zabudowy wciąż trzeba będzie zgłosić i obowiązkowo zatrudnić kierownika budowy, który będzie mógł potwierdzić gotowość do zamieszkania w nowo wybudowanym domu.

Jak droga jest budowa domu bez pozwolenia do 70 m2?

Pozwolenie na użytkowanie w nowym prawie budowlanym

Do tej pory, aby inwestor mógł wprowadzić się do nowego domu, musiał otrzymać pozwolenie na użytkowanie budynku. Wg nowego projektu do użytkowania budynku mieszkalnego jednorodzinnego będzie można przystąpić z chwilą z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego. Jednak np. w przypadku budowy bliźniaka przez rodziców i dzieci wciąż konieczne będzie uzyskanie pozwolenia.

Wśród propozycji zmian pojawiają się również takie, aby pozwolenie na użytkowanie budynku było wymagane tylko wtedy, gdy przystąpienie do użytkowania obiektu będzie miało nastąpić przed wykonaniem wszystkich robót budowlanych oraz gdy sam inwestor dobrowolnie o to wystąpi, mimo że otrzymanie takiej decyzji nie jest prawnie wymagane.

Kolejną zmianą ma być rezygnacja z procedury formalnego oddawania do użytkowania budynków mieszkalnych jednorodzinnych i obiektów budowlanych kategorii III. Oddanie do użytkowania np. domu ma następować już z chwilą złożenia przez kierownika budowy oświadczenia o zakończeniu budowy i możliwości przystąpienia do użytkowania obiektu.

Do dokumentacji budowy będą jednak potrzebne:

• projekt techniczny
• protokoły badań i sprawdzeń: przyłączy i instalacji, zapewniających użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie z jego przeznaczeniem;
• dokumentacja geodezyjna wraz z wynikiem geodezyjnej inwentaryzacji powykonawczej;
• informacja o zgodności usytuowania obiektu budowlanego z projektem zagospodarowania działki lub terenu bądź o odstępstwach od tego projektu.

Dom na zgłoszenie czy dom z pozwoleniem na budowę?

Zmiana w prawie budowlanym w postaci Bazy Projektów Budowlanych

Nowelizacja Prawa budowlanego ma na celu przyspieszenie realizacji inwestycji w Polsce. Aby wnioski inwestorów były szybciej rozpatrywane, ma powstać Baza Projektów Budowlanych. Co zmieniło się w prawie pod tym względem? Baza ta ma ułatwić dostęp do projektów i ich poszczególnych elementów organom administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego w przypadku wniosków, zgłoszeń czy zawiadomień.

Nie dotyczy to domów bez pozwolenia i bez zgłoszenia. Dopiero budynki, przy których jedno z takich pism będzie trzeba złożyć czy pozyskać, będą zgłaszane automatycznie do Bazy Projektów Budowlanych. 

Wiesz, czym jest nadzór autorski na budowie?

Nowe prawo budowlane rozbudowuje funkcję Elektronicznego Dziennika Budowy

W ramach dalszej, postępującej cyfryzacji budownictwa i budowy domów bez pozwolenia w 2023 roku rozszerzone ma być zastosowanie Elektronicznego Dziennika Budowy (EDB), który został opracowany z dbałością o najwyższe standardy bezpieczeństwa w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego.

Inwestor będzie odpowiedzialny za udostępnienie Elektronicznego Dziennika Budowy wszystkim innym uczestnikom procesu budowlanego. Jeszcze do końca 2030 roku ma być dostępna papierowa forma dziennika budowy, a później obowiązkowo trzeba będzie prowadzić inwestycję na podstawie EDB.

Jak prawidłowo wypełnić dziennik budowy domu jednorodzinnego?

Zmiany prawa budowlanego poprzez dalszą cyfryzację

To jeszcze nie wszystkie zmiany, jakie zostaną wprowadzone w Prawie budowlanym w 2023 roku. Budowa domu bez pozwolenia to jedno uproszczenie, ale należy pamiętać, że trzeba będzie jeszcze ubiegać się o wydanie innych decyzji urzędowych. W nowych przepisach uwzględniono możliwość nałożenia na organy administracyjne kary za nieterminowe wydawanie decyzji o pozwoleniu na rozbiórkę.

Jednocześnie mają być doprecyzowane dotychczasowe rejestry wniosków o pozwolenie na budowę i decyzji o pozwoleniu na rozbudowę. Według założeń dotyczyć będą również wniosków o pozwolenie na rozbiórkę i decyzji w tym zakresie. 

Co jeszcze uległo zmianie?

• Rząd stawia sobie za cel cyfryzację wszystkich działań podejmowanych w procesie budowlanym. W planach jest wprowadzenie Elektronicznej Książki Obiektu Budowlanego, za której realizację odpowiada GUNB. System takiej książki (EKOB) wdrożony będzie z początkiem 2023 roku, choć dopiero w perspektywie 4 kolejnych lat będą przygotowane ramy jej funkcjonowania wyłącznie w formie elektronicznej.
• System e-CRUB (Centralny Rejestr Uprawnień Budowlanych) to wyszukiwarka osób, które mają nadane uprawnienia budowlane. Ruszył 1 sierpnia 2022 roku i zastąpił Centralny rejestr osób posiadających uprawnienia budowlane oraz rejestr osób ukaranych z tytułu odpowiedzialności zawodowej w budownictwie (CRUB).
• Powołano do życia platformę e-Budownictwo, która ułatwia realizację spraw dotyczących szeroko rozumianej branży budowlanej. E-Budownictwo jest integralnym elementem procesu rozwoju cyfryzacji inwestycji w budownictwie. Dostępnych jest w nim 26 formularzy dotyczących wybranych procedur budowlanych.
• Już w połowie 2021 roku zakończono prace nad funkcjonowaniem nowej elektronicznej wersji wyszukiwarki rejestru wniosków, decyzji i zgłoszeń w sprawach budowlanych. W skrócie funkcjonuje ona jako wyszukiwarka RWDZ+. Może pobierać dane z innych systemów całkowicie automatycznie.
• Wdrożono elektroniczny System Nadzoru Rynku Wyrobów Budowlanych e-SNRWB. System ma wbudowany moduł analityczny i raportowanie, co pomaga w usprawnieniu dokonywania czynności kontrolnych i przekazywania informacji pomiędzy jednostkami WINB (Wojewódzkim Inspektoratem Nadzoru Budowlanego) oraz GINB (Gminnym Inspektoratem Nadzoru Budowlanego).
• Główny Urząd Nadzoru Budowlanego uruchomił pracę nad realizacją nowych projektów informatycznych: Systemu do Obsługi Postępowań Administracyjnych w Budownictwie (SOPAB) oraz Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków (CEEB). Każdy właściciel domu musiał złożyć już deklarację do CEEB dotyczącą źródła ogrzewania domu.

Jak wygląda procedura odbioru domu po latach i z jakimi kosztami jest to związane?

Kiedy nowelizacja prawa budowlanego wejdzie w życie?

Proces legislacyjny można śledzić online na stronie https://legislacja.rcl.gov.pl. Najpewniej projekt będzie przyjęty przez Sejm w IV kwartale 2022 roku, a najważniejsze zmiany w przepisach, łącznie z tym, jakie domy będzie można budować bez pozwolenia i zgłoszenia, wejdą w życie od 2023 roku.

Artykuł powstał we współpracy z radcą prawnym.