Jakie wyróżnia się wskaźniki energetyczne budynku i o czym dokładnie informują?

Budowa domu jednorodzinnego jest dużym przedsięwzięciem, wymagającym podjęcia wielu decyzji. Na początku ważny jest wybór działki budowlanej i projektu domu, który będzie do niej pasował i spełniał wymagania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

W dzisiejszych czasach budowa wiąże się z koniecznością dopilnowania wielu formalności i sprostania licznym wymaganiom, które wynikają bezpośrednio z przepisów. Dotyczą one m.in. obowiązku ograniczenia zużycia energii, która jest niezbędna do pokrycia zapotrzebowania na ciepło budynków. W praktyce oznacza to, że musisz dostosować się do wskaźników energetycznych obiektu.

Aktualnie wszystkie budynki powinny być domami energooszczędnymi. Jakim wskaźnikom muszą sprostać? Czym dokładnie one są i jak je obliczyć?

Wyróżnia się dwa podstawowe wskaźniki energetyczne budynku: EP i EK, choć ogólnie jest ich nieco więcej. Co istotne, za sprawą narzuconej dyrektywy unijnej w 2021 roku weszły w życie nowe warunki techniczne dotyczące budynków, a także ich usytuowania (WT 2021). Wśród nich znajdują się także wskazówki dotyczące podjęcia działań, które mają pozwolić na obniżenie zapotrzebowania na energię użytkową. Co to wszystko oznacza?

Wskaźniki energetyczne a budowa domu – dlaczego warto wiedzieć, czym są? 

Zapotrzebowanie energetyczne domu jednorodzinnego różni się w zależności od powierzchni budynku czy liczby domowników, którzy docelowo mają w nim zamieszkać. Najprościej mówiąc, jest to ilość energii potrzebna do ogrzania i wentylacji domu. Współczesne domy muszą spełniać znacznie bardziej restrykcyjne normy pod tym względem aniżeli budynki stawiane jeszcze 10 lat temu.

Oznacza to, że dom powinien być o wiele cieplejszy i bardziej energooszczędny, a jego inwestor powinien zadbać o maksymalne ograniczenie występowania tak zwanych mostków termicznych, czyli miejsc ucieczki ciepła. 

Warto wiedzieć też, czym jest dom energooszczędny, zwłaszcza że w wyniku wprowadzenia nowej dyrektywy Unii Europejskiej dotyczącej warunków technicznych budynków i ich usytuowania od 2021 roku każdy nowo wybudowany budynek mieszkalny musi być budynkiem energooszczędnym. To już ostatni z etapów zaostrzania norm dotyczących charakterystyki energetycznej budynku.

Warto nadmienić, że cały proces zaostrzenia warunków energetycznych dla obiektów rozpoczął się w 2014 roku. Unia Europejska konsekwentnie realizuje projekt minimalizacji zużycia energii elektrycznej w budownictwie w krajach członkowskich.

W ramach zmian przepisów dotyczących warunków technicznych budynków przede wszystkim wprowadzono nowe graniczne parametry w zakresie izolacyjności cieplnej i oszczędności energetycznej nieruchomości. W szczególności chodzi tu o:

• obniżenie dopuszczalnego wskaźnika energii pierwotnej EP;
• obniżenie współczynnika przenikania ciepła U dla przegród budynku.

W jaki sposób sprawdzić, czy dom spełnia normy dotyczące zapotrzebowania na energię elektryczną? Jest to możliwe dzięki wskaźnikom energetycznym. Im mniejsza wartość współczynnika EP i EK, tym wyższa efektywność energetyczna budynku.

Sprawdź gotowe projekty domów energooszczędnych!

Chatka Puchatka (108)

3 090 zł

3 590 zł

Topaz Nano (1862)

2 819 zł

2 819 zł

Atut 3

4 049 zł

4 449 zł

Projekty domów energooszczędnych

Jakie są podstawowe wskaźniki energetyczne budynku?

Na podstawie oceny energetycznej budynku, która obejmuje obliczenie zapotrzebowania domu na energię potrzebną do ogrzewania, wentylacji, przygotowania ciepłej wody, klimatyzacji (wentylacji) i oświetlenia, przygotowywany jest dokument świadectwa charakterystyki energetycznej.

Chodzi o certyfikat energetyczny lub paszport energetyczny. Aktualnie w przypadku domów jednorodzinnych obowiązek sporządzenia świadectwa wymagany jest przy sprzedaży lub wynajmie budynku bądź jego części. Jeśli chodzi o budownictwo jednorodzinne, w praktyce taki dokument będzie konieczny, gdy będziesz chciał sprzedać swój używany dom, kupić go na rynku wtórnym lub od dewelopera. To sprzedający powinien przedstawić świadectwo charakterystyki energetycznej budynku.

W świadectwie energetycznym znajduje się kilka wskaźników, które określają całkowite zapotrzebowanie budynku na energię, jaka niezbędna jest do jego ogrzania, wentylacji, a także przygotowania ciepłej wody. Przelicza się je na 1m² powierzchni. Wśród nich znajduje się wskaźnik EP, EK, EUco i Ea. Co oznaczają poszczególne skróty?

Wskaźnik EP 

Wskaźnik EP dla domu jednorodzinnego określa roczne zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną, która pozyskiwana jest m.in. ze spalania węgla czy gazu dla określonej powierzchni pomieszczeń, w których reguluje się temperaturę powietrza. Wyliczony dla budynku wskaźnik rocznego zapotrzebowania na energię wyrażany jest w kWh/(m²/rok). 

Jak obliczyć wskaźnik EP? Mnoży się go przez tzw. współczynnik nakładu energii pierwotnej dla danego paliwa, który jest wartością stałą, ustalaną administracyjnie. Uwzględnienie współczynnika w obliczeniach pozwala osiągnąć ostateczny wynik, zawierający również ilość energii zużytej w celu wydobycia i transportu danego paliwa. Wskaźnik EP budynku użyteczności publicznej uwzględnia również chłodzenie i oświetlenie budynku.

Co ma wpływ na ten wskaźnik? Są to m.in. rodzaj i jakość izolacji budynku, lokalizacja budynku czy rodzaj wykorzystywanych dodatkowych źródeł energii.

Wskaźnik EK 

Wskaźnik EK określa zapotrzebowanie na energię końcową, czyli tą dostarczoną do budynku dla określonej jednostki powierzchni pomieszczeń o regulowanej temperaturze powietrza. Również wyraża się go w kWh/(m²/rok). Dzięki niemu można uzyskać informację o ilości energii potrzebnej do ogrzania i wentylacji budynku oraz pozyskania ciepłej wody użytkowej. Na tej podstawie możliwe jest określenie przewidywanych kosztów ogrzewania budynków.

Co dokładnie uwzględnia wskaźnik EK? Są to chociażby sprawność urządzeń grzewczych oraz energia cieplna wytwarzana przez domowników i urządzenia domowe.

Wskaźnik EUco 

Wskaźnik EUco dostarcza informacji wyłącznie na temat zapotrzebowania budynku na energię. W przeciwieństwie do pozostałych wskaźników służących do charakterystyki energetycznej obiektu nie uwzględnia takich aspektów, jak rodzaj dostarczanej energii (czy jest ona odnawialna, nieodnawialna, jakiego rodzaju paliwa wymaga system grzewczy), poziom sprawności urządzeń grzewczych czy też nakład energii pierwotnej, potrzebnej do dostarczenia energii eksploatacyjnej do budynku.

Uznaje się go za najwłaściwszy współczynnik określający energooszczędność domu. Wskazuje on zatem, czy budynek zaliczyć można do kategorii pasywnych, niskoenergetycznych czy też energooszczędnych.

Wskaźnik Ea 

Wskaźnik Ea świadczy o klasie energochłonności budynku. Im niższa jego wartość, tym lepiej dla inwestora. W zależności od wysokości wskaźnika Ea nadaje się budynkowi klasę i ocenę energetyczną. Budynki klasyfikuje się jako:

• pasywne [do 15 kWh/(m²/rok) zapotrzebowania na ogrzewanie];
• niskoenergetyczne;
• energooszczędne [do 40 kWh/(m²/rok) zapotrzebowania na ogrzewanie];
• średnio energooszczędne;
• średnio energochłonne [100-150 kWh/(m²/rok) – standardowe zapotrzebowanie na energię potrzebną do ogrzania budynku jednorodzinnego];
• energochłonne;
• wysoko energochłonne.

Istnieje ponadto wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na ciepło Ea, określony w przepisach Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać obiekty i ich usytuowanie. Wartości graniczne tego wskaźnika wskazują, jakie zapotrzebowanie na ciepło będzie miał budynek w sezonie użytkowania, na przykład wyłącznie w sezonie letnim (domy rekreacyjne, letniskowe).

Dowiedz się więcej: Audyt energetyczny – co to jest i na czym polega?

Wskaźniki energetyczne w domu energooszczędnym i pasywnym – jakie powinny być? 

Dom pasywny a energooszczędny to dwa odrębne pojęcia. Za domy pasywne uznaje się budynki, których roczne zapotrzebowanie na energię wynosi mniej niż 15 kWh/m² – obliczenia te dotyczą ogrzewania. Budynki pasywne charakteryzują się bardzo dobrą izolacją termiczną, a jej przegrody zewnętrzne nieprzezroczyste (poza oknami) mają współczynnik U poniżej 0,15 kWh/(m²/rok).

Okna w domu pasywnym powinny charakteryzować się maksymalnym poziomem współczynnika U na poziomie do 0,80 kWh/(m²/rok). Podobnie jest w przypadku drzwi. Dom pasywny jest pozbawiony mostków termicznych, a przy tym wykorzystuje w swoim funkcjonowaniu zyski słoneczne oraz ciepło bytowe, czyli ciepło wydzielane przez domowników, a także powstające podczas oświetlania pomieszczeń, gotowania i pracy urządzeń elektrycznych. 

Wszystko to prowadzi do sytuacji, w której w domu pasywnym można właściwie całkowicie zrezygnować z systemu centralnego ogrzewania, a grzejniki instalować np. tylko w łazienkach, wymagających uzyskania i utrzymania wyższej o kilka stopni temperatury niż w innych pomieszczeniach, gdzie wystarczy dogrzewanie powietrza wentylacyjnego za pomocą systemu rekuperacji.

Podana jest również maksymalna wartość na zapotrzebowanie na energię pierwotną w domu pasywnym, która wynosi do 120 kWh/m². Aby uzyskać taki wskaźnik zapotrzebowania na energię pierwotną, zaleca się stosowanie w domach jednorodzinnych efektywnego, energooszczędnego oświetlenia oraz wysokiej klasy energetycznej, np. A+++, sprzętów AGD, RTV i komputerowych.

Jakie wymagania pod tym względem dotyczą domów energooszczędnych? Dom energooszczędny to taki, który potrzebuje do ogrzewania mniej niż 40 kWh/m² w ciągu roku. Nie rezygnuje się w nim raczej z systemu centralnego ogrzewania, ale wykorzystuje się przy tym urządzenia ekologiczne, jak pompy ciepła i systemy kolektorów słonecznych, w celu ograniczenia zużycia energii nieodnawialnej. 

W związku z tak restrykcyjnymi wymaganiami dot. domów pasywnych nierzadko określa się je jako budynki zeroenergetyczne, które nie potrzebują dopływu energii z zewnątrz lub potrzebują jej tylko w niewielkim stopniu. Właściwie pojęcie budynku zeroenergetycznego odnosi się do budynków, które są samowystarczalne pod względem energetycznym.

Da się to uzyskać dzięki doskonałej izolacyjności ścian zewnętrznych i odzyskowi ciepła z wentylacji (rekuperacji). Potrzebne jest też maksymalne wykorzystywanie zysków ciepła. Dom zeroenergetyczny nie będzie wymagał dostarczania energii ze źródeł konwencjonalnych. Urządzenia potrzebujące zasilania otrzymują ją z odnawialnych źródeł.

Przeczytaj: Dom plus energetyczny – czym w praktyce jest "dom bez rachunków"?

Wartość energetyczna domu – jak samodzielnie ją obliczyć? 

To na właścicielu budynku (bądź inwestorze) spoczywa obowiązek posiadania świadectwa charakterystyki energetycznej. Musi on zatem podjąć działania w celu jego uzyskania. Nie może jednak samodzielnie ocenić wartości energetycznych domu. Nie musisz więc szukać odpowiedniego, zgodnego z przepisami sposobu na to, jak obliczyć zapotrzebowanie energetyczne obiektu, ponieważ powinien tego dokonać specjalista. 

Prawo energetyczne jasno wskazuje, że zadanie to leży po stronie konkretnych osób. Kto zatem może przeprowadzić ocenę wartości energetycznych domu? Jest to m.in. specjalista z branży instalacyjnej, budowlanej bądź architektonicznej, a także osoba po skończonych studiach lub kursach z wymienionych kierunków.

Co ciekawe, od 2009 roku możliwe jest ukończenie specjalistycznego kursu w tym celu. Kończy się on egzaminem państwowym Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. 

Przy użyciu internetowego kalkulatora możesz dla własnej informacji oszacować zapotrzebowanie energetyczne obiektu. W programie tym należy wskazać liczbę osób zamieszkujących gospodarstwo domowe, a także moc poszczególnych urządzeń zużywających energię wraz z czasem użycia na dobę. Pamiętaj, że zużycie energii rozlicza się w jednostce kWh – kilowatogodzinach. Po oszacowaniu dziennego zużycia w kWh, obliczyć możesz też roczne zapotrzebowanie na energię użytkową, mnożąc uzyskany wynik przez 365 dni w roku.

Odkryj naszą ofertę domów pasywnych!

Samowystarczalny Kompozycja przestrzenna

9 500 zł

9 500 zł

Darmstadt Pasywny 2 LDP02

5 670 zł

5 670 zł

Samowystarczalny Optimum

8 400 zł

8 400 zł

Projekty domów pasywnych

Jak sprawdzić energochłonność budynku? 

O poziomie energochłonności budynku informować ma przede wszystkim wskaźnik EP. W praktyce nie do końca pozwala on na jednoznaczną ocenę ciepłochronności obiektu. Dlaczego? Ma to związek z faktem, że wpływa na niego wiele czynników, zarówno o charakterze wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Kluczowy jest w tym przypadku rodzaj wykorzystywanego źródła energii grzewczej. Można zatem zaryzykować stwierdzenie, że największy wpływ na energochłonność budynku ma izolacja ścian, dachu czy podłogi na gruncie. 

Nie bez znaczenia jest również sposób wentylacji pomieszczeń czy wielkość okien. Niemniej wskaźnik EP pozwala pozyskać w tym zakresie istotne informacje, które znajdują się w świadectwie energetycznym. Pomocny przy jego obliczaniu jest kalkulator wskaźnika EP. W kontekście energochłonności budynku ważny może okazać się również wskaźnik EK.

Wartość wskaźnika EP jest oczywiście istotna, ale jedynie w sensie globalnym. Nie można na jego podstawie wnosić o tym, jakie jest faktyczne zużycie energii na potrzeby Twojego domu. Pozwala na określenie energochłonności budynku i sprawdzenie, czy poziom ten jest zgodny z wymaganiami, jakie znalazły się w obowiązujących aktualnie przepisach. Właściwie wskaźnik EP nie powinien przekraczać określonej wartości, zależnie od współczynnika kształtu budynku (A/Ve), który określany jest jako stosunek powierzchni przegród zewnętrznych budynku do jego kubatury.

Świadectwo charakterystyki energetycznej obowiązkowe w 2023 roku

Wskaźniki EP i EK dla budynku – co zmienią nowe warunki techniczne? 

Nowe warunki techniczne z 2021 roku wskazują maksymalne wartości wskaźnika EP oraz U. Co istotne, ich wysokość zmienia się wraz z upływem lat. Od 2014 roku wskaźnik EP mógł wynosić do 120 kWh/(m²/rok), od 2017 roku do 95 kWh/m² na rok. Od 2021 roku jego wartość jest jeszcze niższa i wynosi maksymalnie do 70 kWh/(m²/rok).

Wskaźniki te nie są jednak łatwe do uzyskania. Podobnie jest w przypadku wskaźnika U – dla ścian zewnętrznych według WT 2017 mógł on wynosić 0,23 W/(m²·K), a w związku z zaostrzeniem tych wytycznych WT 2021 dla ścian zewnętrznych może sięgać 0,20 W/(m²·K).

Co jeszcze może okazać się ważne? Z pewnością warto wiedzieć, że świadectwo charakterystyki energetycznej budynku ważne jest jedynie przez 10 lat. Po tym okresie zachodzi konieczność jego ponownego wykonania. Ponadto, jest to konieczne, gdy w budynku dokonano zmian związanych z termomodernizacją lub remontu. W praktyce oznacza to, że nawet wymiana okien w domu może wymagać ubiegania się o wydanie nowego świadectwa.