Co to jest ściana fundamentowa i z jakich materiałów może być wykonana?

Budowę rozpoczyna się od fundamentów. Ich rodzaj i konstrukcja powinny być wskazane w wybranym projekcie domów. Jeśli wznosisz dom parterowy, bez piwnic, fundament będziesz musiał wykonać w inny sposób niż w przypadku domu piętrowego. Niezmiennie dom musi mieć solidną konstrukcję, która będzie gwarancją jego trwałości i całkowitej odporności na przeróżne czynniki zewnętrzne, w tym przede wszystkim czynniki atmosferyczne.

Żeby zyskać pewność, że nieruchomość będzie zapewniała mieszkańcom komfort i bezpieczeństwo, należy szczególnie zadbać o fundamenty oraz związane z nimi elementy konstrukcyjne. Jednym z nich jest ściana fundamentowa. Czym ona jest, z jakich elementów może być wykonana i na jakim etapie budowy trzeba ją zaplanować?

Ściana fundamentowa – co to jest?

W konstrukcji domu występuje wiele ważnych elementów, w tym ściana fundamentowa. Co to jest? Jakie znaczenie ma ona dla trwałości domu jednorodzinnego?

Definicja wskazuje, że jest to ściana, która stanowi element nośny budynku. Jej zadaniem jest przenoszenie obciążeń konstrukcyjnych na fundamenty, a z nich dopiero na grunt. Ściana fundamentowa domu jest stosowana zarówno w przypadku domów podpiwniczonych, jak i nieposiadających piwnicy.

Budowę fundamentów oraz ich elementów powinny poprzedzić badania geotechniczne, które określą rodzaj gruntu i wysokość wód gruntowych. Dzięki temu można będzie stwierdzić, jaka powinna być wytrzymałość ścian fundamentowych oraz z jakiego materiału mają być wykonane.

Ściana fundamentowa jest częściowo zanurzona w gruncie, a częściowo wystaje ponad jego powierzchnię. Jest narażona na wiele czynników atmosferycznych, między innymi nasiąkanie wodą, dlatego powinna być zabezpieczona odpowiednią hydroizolacją. Może być wykonana z cegły, bloczków betonowych lub kamienia. Jej najważniejsze cechy to:

• wysoka odporność na czynniki zewnętrzne;
• niska nasiąkliwość;
• trwałość;
• niski koszt wykonania;
• możliwość kotwienia dużych obciążeń.

Dzięki odporności na wilgoć czy napór wiatru oraz z uwagi na niską nasiąkliwość ściana fundamentowa jest solidnym elementem domu. Możesz ją wykonać niedużym kosztem, a przy tym daje możliwość przenoszenia dużych obciążeń wynikających z budowania obiektów kilkukondygnacyjnych czy innych, podobnych.

Konstrukcja ściany fundamentowej

Ściany fundamentowe są wykonywane jako elementy murowane lub monolityczne w deskowaniu. Część nadziemna konstrukcji z reguły ma od 30 do 50 cm, z kolei wysokość części podziemnej jest uzależniona od warunków panujących na danym terenie, a w szczególności od strefy przemarzania gruntu. Konstrukcja ściany fundamentowej zależy od liczby warstw ścian nadziemnych. Grubość takiej ściany może być różna.

Przekrój zależy od rodzaju konstrukcji. W przypadku dwuwarstwowych ścian nadziemia grubość ściany fundamentowej powinna mieć minimum 25 cm. Z kolei w przypadku jednowarstwowych, które z reguły mają od 40 do 50 cm, ściana fundamentowa w przekroju powinna mierzyć około 38 cm. Problem może pojawić się, kiedy konieczne jest wykonanie ściany fundamentowej warstwowej (trójwarstwowej).

W takiej sytuacji należy dostosować grubość ściany fundamentowej do wymagań ścian nadziemia. Żeby konstrukcja była solidna, można zdecydować się na wykonanie żelbetowej konsoli wsporczej na poziomie gruntu. Odpowiednia grubość ściany fundamentowej ma zapewniać optymalne przenoszenie obciążeń z budynku na grunt.

Ściana fundamentowa – do jakiej wysokości?

Podczas wznoszenia ściany fundamentowej trzeba określić, do jakiej wysokości nad poziom gruntu powinna ona sięgać, aby spełniała swoje podstawowe zadania. Zwykle takie ściany są wykonywane mniej więcej do wysokości 30-50 cm nad poziomem terenu, ale są wyjątki od tej reguły, tj. gdy ściana fundamentowa będzie miała większą wysokość, co zdarza się np. w przypadku obiektów z podpiwniczeniem.

Sprawdź projekty domów parterowych podpiwniczonych

Ariel 9

5 349 zł

5 349 zł

Ambrozja 5

5 149 zł

5 149 zł

APS 207

3 999 zł

3 999 zł

Projekty domów parterowych podpiwniczonych

Jakie są rodzaje ścian fundamentowych?

Ściany fundamentowe można podzielić według rodzaju materiału, z którego zostały wykonane, a także poziomu wód gruntowych na danym terenie. Najczęściej występujące ściany fundamentowe to:

• ściany fundamentowe o konstrukcji monolitycznej;
• ściany fundamentowe murowane;
• ściany fundamentowe z pustaków szalunkowych.

Konstrukcje monolityczne są wylewane z betonu, najlepiej klasy C12/15, C16/20, C20/25. Dobrej klasy materiał można zamówić w wytwórni lub przygotować go bezpośrednio na placu budowy z wykorzystaniem mieszanki betonowej. Dobrym pomysłem jest wykonanie ściany fundamentowej monolitycznej z betonu wodoszczelnego. Chociaż będziesz musiał wydać na ten cel nieco więcej pieniędzy, to taki beton charakteryzuje się mniejszą nasiąkliwością od innych.

W przypadku wznoszenia monolitycznej ściany fundamentowej konieczne jest wykonanie deskowania. Można zrealizować ściany monolityczne żelbetowe. Są to ściany betonowe, ale z dodatkowym zbrojeniem, stanowiącym jedność z ławą fundamentową.

Ściany fundamentowe żelbetonowe są kosztowne w wykonaniu, ponieważ wymagają wykorzystania dużej ilości betonu, stali, szalunków oraz robocizny. Rzadko spotyka się ściany fundamentowe monolityczne żelbetonowe w budownictwie jednorodzinnym, ale są normą w domach wielorodzinnych, dużych obiektach podpiwniczonych. Charakteryzują się bardzo wysoką sztywnością całego fundamentu, a to zaleta, jeśli grunty mają bowiem małą nośność, istnieje ryzyko nierównomiernego osiadania budynku.

Alternatywą dla ścian fundamentowych monolitycznych jest wykonanie ich konstrukcji murowanej z cegły, kamienia lub bloczków betonowych. W przypadku obiektów podpiwniczonych zaleca się jednak stosowanie wyłącznie monolitycznych ścian fundamentowych, ponieważ tylko one są w stanie odpowiednio przenosić duże obciążenia i uchronić budynek przed negatywnym wpływem czynników zewnętrznych – np. wiatru czy ciężaru śniegu, a także utrzymać konstrukcję w doskonałym stanie przez lata.

Z kolei ściany fundamentowe murowane z pustaków czy bloczków z powodzeniem mogą znaleźć zastosowanie w budynkach niepodpiwniczonych. W przypadku tego typu nieruchomości można też oczywiście zastosować monolityczne ściany fundamentowe. 

Ściany fundamentowe z pustaków szalunkowych można usytuować gdzieś pomiędzy ścianą żelbetową a murowaną. Wykonane są ze specjalnych pustaków, które są pustymi w środku bloczkami. Umożliwiają wykonanie ścian fundamentowych warstwowych, ponieważ ścianę muruje się, a następnie układa się zbrojenia i betonuje. W porównaniu ze ścianami żelbetowymi ściany z pustaków szalunkowych nie będą wymagać szalunków. Przede wszystkim takie znajdują one zastosowanie w budynkach z piwnicą, ponieważ z uwagi na obecność zbrojenia mogą bezpiecznie znieść napór gruntu.

Jeśli zastosujemy kryterium poziomu wód gruntowych, będziemy mogli wyróżnić ściany fundamentowe pracujące pod naporem wody gruntowej lub bez jej naporu.

W pierwszym przypadku poziom wody gruntowej jest wyższy niż poziom fundamentów, a w drugim znajduje się poniżej. Właściwa hydroizolacja pozwoli uchronić ściany fundamentowe przed nasiąkaniem, a także sprawi, że w budynku będzie panował komfort termiczny.

ofe-5847238-70388 w-70388

Z jakiego materiału budować ściany fundamentowe?

Skupmy się na konstrukcji ściany fundamentowej. Z czego wykonana jest ściana fundamentowa i jakie elementy powinna zawierać? Popularne są konstrukcje betonowe monolityczne polegające na wylaniu materiału do przygotowanych szalunków z desek.

Wykonawca ściany fundamentowej betonowej, monolitycznej powinien pamiętać o tym, że do stworzenia takiej konstrukcji wymagany jest beton odpowiedniej klasy – C12/15, C16/20 lub C20/25. Wykonanie ściany monolitycznej jest czasochłonne, jeśli tworzymy własne deskowanie, dlatego zaleca się wypożyczenie gotowego, którego można używać wiele razy.

Z kolei ściana fundamentowa z bloczków betonowych to konstrukcja stworzona z bloczków o długości 38 cm, 12 lub 14 cm wysokości i 25 cm szerokości. To bardzo popularne rozwiązanie, które dobrze znosi obciążenia budynku i przenosi je do gruntu przez ścianę fundamentową. Bloczki betonowe układa się z przesunięciem o ½ w kolejnym rzędzie. Są murowane na zaprawę cementową, a spoiny powinny mieć 10-15 mm lub 10-20 mm.

Do budowy ścian fundamentowych można także wykorzystać bloczki betonowe otworowe – dzięki temu ściany muruje się szybciej, co przyspieszy moment zakończenia prac ziemnych.

Kolejnym rodzajem konstrukcji jest ściana fundamentowa z pustaków szalunkowych, otworowych (zasypowych). Ich podstawową zaletą jest łączenie w sobie cech ścian monolitycznych oraz betonowych – stanowią coś w rodzaju deskowania dla betonu stanowiącego wypełnienie pustaków otworowych.

Doskonale przenoszą obciążenia konstrukcyjne budynku na ścianę fundamentową. Pustaki można dodatkowo wzmocnić w konstrukcji dzięki zastosowaniu w ich przypadku podłużnych prętów zbrojeniowych, co jeszcze bardziej podnosi odporność ściany fundamentowej na czynniki zewnętrzne. Jest to zalecane w szczególności w budynkach z piwnicą.

Ściana fundamentowa z keramzytu to kolejny rodzaj konstrukcji, który dobrze przenosi obciążenia budynku. Keramzyt to materiał powszechnie wykorzystywany w budownictwie – jest lekki, wytrzymały, a po dodaniu do niego piasku i cementu otrzymujemy keramzytobeton, który charakteryzuje się odpornością na wilgoć, pleśń czy grzyby.

Ściany fundamentowe wykonane z keramzytu są dwa razy lżejsze niż betonowe elementy konstrukcyjne, a jednocześnie charakteryzują się optymalną wytrzymałością, co pozwala na wykorzystywanie ich nawet w budynkach wielopiętrowych.

Dodatkowo zdarza się wykonywanie ściany fundamentowej z cegły pełnej. Cegła ceramiczna pojedyncza służy do wykonania najcieńszych ścian fundamentowych. Mają one grubość 25 cm. Ponadto z cegły pełnej ceramicznej możesz zbudować ścianę fundamentową o grubości 38 cm (co daje grubość 1,5 cegły plus spoiny wykorzystywanej do ich połączenia) albo o grubości 51 cm, co odpowiada grubości 2 cegieł i spoinie.

Kolejne warstwy muruje się w taki sposób, aby spoiny pionowe były przesunięte co najmniej o ¼ cegły. Należy precyzyjnie murować takie ściany, spoiny nie mogą być bowiem zbyt grube – przyjmuje się, że spoiny poziome powinny mieć około 10 mm, a pionowe – około 12 mm. Wadą takich ścian jest to, że do ich wykonania potrzeba dużo czasu i ponosi się przy tym niemałe koszty.

Bardzo rzadko ściany fundamentowe są wykonywane z kamieni, ponieważ takie prace zajmują dużo czasu, a ułożenie na ścianie tego rodzaju izolacji jest co najmniej trudne.

Sprawdź: Jaki materiał na fundamenty będzie najlepszy? Z czego budować fundamenty domu?

Postawienie ściany fundamentowej krok po kroku

Jak prawidłowo wykonać ściany fundamentowe krok po kroku? Zacznijmy od określenia klasy wytrzymałości materiałów konstrukcyjnych – informacja na ten temat powinna znaleźć się w projekcie budynku.

Ważnym elementem budowy ścian fundamentowych jest wybór zaprawy – najlepiej zdecydować się na gotową mieszankę. Sprawdzić trzeba materiał, z jakiego wykonane mają być ściany fundamentowe oraz zaprawa, która powinna mieć odpowiednią wytrzymałość. Worki z zaprawą nie mogą być zawilgocone, ponieważ straci ona swoje właściwości.

Warto też pamiętać o wykonaniu w ścianach fundamentowych otworów na instalację wodno-kanalizacyjną oraz elektryczną. W szczególnych sytuacjach zalecane jest również wykonanie tzw. wieńca fundamentowego, który wzmacnia konstrukcję, np. w sytuacji, gdy nieruchomość ma nieregularną formę. Żeby ściany fundamentowe nie nasiąkały wodą, zaleca się wykonanie hydroizolacji, która zabezpieczy je przed wilgocią.

Ściana powinna znajdować się dokładnie na środku ławy fundamentowej, tak aby obciążenia były przenoszone poprawnie. Murowanie takich ścian zawsze rozpoczyna się od narożników, a ich wymurowanie powinno być idealnie w pionie. Następnie muruje się każdą z zachowaniem odpowiedniego pionu i poziomu.

W przypadku ścian fundamentowych murowanych zwrócić trzeba uwagę na grubość spoin, ich wypełnienie i wykończenie. Każdą kolejną warstwę ściany trzeba kłaść z osobna, pamiętając o wiązaniach murarskich i czasie, który powinien minąć do położenia następnych materiałów murowych.

Gdy dom budowany jest z wykorzystaniem ław fundamentowych, to jednym z ostatnich etapów wykonania fundamentów jest wznoszenie ścian fundamentowych. Bez podpiwniczenia nie ma problemu z wykonaniem ścian piwnic lub parteru. Przyjmuje się, że ściany fundamentowe można budować dopiero wtedy, gdy wylana ława fundamentowa z betonu już dostatecznie stwardniała.

Wznoszenie ścian fundamentowych to etap wykonania fundamentów, jeśli budynek posadowiony jest na ławach.

Jak możemy naprawić pękniętą ścianę fundamentową? 

Pęknięta ściana fundamentowa na budowie stwarza ryzyko tego, że dom nie będzie miał solidnego podparcia. Taka sytuacja może wynikać z błędów w wykonawstwie, które najlepiej by było z miejsca naprawić. Czasami podczas murowania ścian fundamentowych pojawia się ryzyko pęknięć, jeśli jest za dużo bloczków w kolejnych warstwach.

Wtedy trzeba rozebrać część ściany i dać wzmocnienia w postaci wieńca i słupów spinających ławę z wieńcem – po dwa na każdą ścianę fundamentową. Wysokie ściany fundamentowe murowane z bloczków powinny być dodatkowo wzmocnione, mimo bowiem że dobrze przenoszą siły pionowe, to pozostałe mogą spowodować, że ściana fundamentowa będzie krzywa.

Jak wykonać ocieplenie ściany fundamentowej?

W przypadku ścian fundamentowych ocieplenie od lat wykonywane jest głównie od wewnątrz. Wykorzystać można do tego celu płyty styropianowe o odpowiedniej grubości. Dzisiaj ocieplenie ściany fundamentowej wykonuje się jednak również od strony zewnętrznej, co postrzegane jest jako priorytet w tworzeniu izolacji termicznej.

Używa się do tego celu płyt z twardego styropianu albo z polistyrenu ekstrudowanego, które lepiej sprawdzają się w kontakcie z wilgotnym gruntem. Płyty dodatkowo osłaniane są arkuszami z folii tłoczonej lub zbrojonej – służy to jeszcze lepszej ochronie termicznej, przede wszystkim zaś zabezpieczeniu ocieplenia przed gryzoniami oraz korzeniami drzew lub krzewów.

Aby ciepło nie uciekało do gruntu znajdującego się pod budynkiem, nie wystarczy izolacja termiczna ścian fundamentowych łącząca się z ociepleniem ścian zewnętrznych parteru. Ściana fundamentowa będzie miała możliwie jak najniższy współczynnik przenikania ciepła, jeśli ocieplenie ścian zostanie wykonane od zewnątrz i od wewnątrz. Ograniczysz w ten sposób straty ciepła i wydłużysz drogę ucieczki ciepła do gruntu. Uzyskasz takie warunki ociepleniowe, jeśli podłoga na gruncie zostanie ocieplona warstwą styropianu o grubości co najmniej 10 cm.

Styropian należy umieścić nad lub pod pokładem betonowym albo po obu jego stronach, co stosowane jest w przypadku, gdy na parterze zaplanowane zostało ogrzewanie podłogowe.

Ile kosztują ściany fundamentowe? Robocizna i materiał

Ściana fundamentowa to ważny element konstrukcyjny budynku, dlatego powinna być wykonana przez fachowców mających odpowiednie kwalifikacje zawodowe oraz doświadczenie w tego typu pracach. Koszt postawienia ściany fundamentowej zależy od regionu kraju – najwyższe ceny panują w województwie dolnośląskim, z kolei na Mazowszu mamy największy rozrzut cen, jeśli chodzi o koszty wykonania ściany fundamentowej.

Cena w 2022 roku za budowę 1 m² takiej ściany dla całej Polski oscyluje w granicach od 56,37 do 80,53 zł. Najwyższe ceny są w Oławie, Oleśnicy i we Wrocławiu, a najtaniej jest obecnie w Kozienicach. 

Ściana fundamentowa kosztuje średnio 68 zł za m² brutto – to aktualne dane z 2022 roku. Kosztorys ściany fundamentowej z bloczków betonowych powinien ujmować wydatki z tytułu nabycia samych bloczków, ewentualnego zbrojenia dla wykonania wieńca, słupów oraz zaprawy do zrobienia spoiny, a także koszty murowania przez fachowców

Sprawdź też:

1. Jak wytyczyć fundamenty domu?
2. Jakie fundamenty wybrać pod dom jednorodzinny?