Uziom fundamentowy – co to jest i jak wykonać uziom fundamentowy zgodnie z Polską Normą?

Uziom fundamentowy – co to jest?

Uziom fundamentowy powinien zostać uwzględniony w działaniach budowlanych możliwie wcześnie, najlepiej w momencie, gdy wybierasz projekt domu. Wielu inwestorów przypomina sobie o nim, jeśli w ogóle, w momencie planowania instalacji elektrycznej, a wówczas może okazać się, że to za późno na wprowadzenie niezbędnych zmian.

Czym właściwie jest uziom fundamentowy? Mówiąc najprościej, to układ połączonych przewodów umieszczonych, jak wskazuje nazwa, w fundamencie budynku. Ich zadaniem jest uziemienie instalacji elektrycznych, ochrona odgromowa i odprowadzanie do gruntu niebezpiecznych przepięć.

Rodzaje uziomu fundamentowego

Można wyróżnić dwa rodzaje uziomu fundamentowego. Są to:

• uziom fundamentowy naturalny, czyli najczęściej zbrojenie, które zawierają fundamenty budynku. Jego rolę mogą spełniać także rury wodociągowe oraz wykonane z metalu płaszcze przewodów elektrycznych. Istotne jest, aby wszystkie elementy były ze sobą połączone, na przykład drutem lub poprzez spawanie.
• uziom fundamentowy sztuczny, czyli konstrukcja niestanowiąca elementu fundamentu, wykonana z pionowo ułożonych prętów, odpowiednio usytuowanych taśm stalowych albo blach.

Dowiedz się więcej: Co to jest zbrojenie?

Kiedy i dlaczego wykonuje się uziom fundamentowy?

Czy uziom fundamentowy jest konieczny? Okazuje się, że nie. Polskie prawo budowlane nie narzuca jego wykonania w każdym budynku. Obowiązek taki nałożony jest jedynie na budynki narażone na wysoką częstotliwość wyładowań atmosferycznych, na przykład ulokowane na wzgórzach, oraz te, w których pokrycie dachowe zostało wykonane z łatwopalnych materiałów.

Mimo wszystko warto podjąć wysiłek skonstruowania tego zabezpieczenia także w innych przypadkach. Po co wykonuje się uziom fundamentowy?

Przede wszystkim odpowiada on, w pakiecie z instalacją odgromową, za ochronę domu przed oddziaływaniem wyładowań atmosferycznych. Jeśli w czasie burzy piorun trafiłby w konstrukcję, uziom wyrówna potencjały pomiędzy instalacją elektryczną a gruntem. W efekcie takie zdarzenia przestają być dużym zagrożeniem dla budynku.

Dodatkowo uziom chroni przed wystąpieniem pożaru.

ofe-5847238-70015 w-70015

Uziom fundamentowy dla domu – wymogi

W związku z tym, że w zwykłej sytuacji nie ma konieczności wykonywania uziomu fundamentowego dla domu, wymogi również nie są jednoznacznie określone w przepisach budowlanych. Zgodnie z ogólnymi wskazówkami, uziom fundamentowy instalacji elektrycznych ma zapewnić jedynie poprawną pracę całego układu.

W wielu przypadkach (na przykład ze względu na ochronę od porażeń w sieci energetycznej lub przy obiektach wyposażonych w instalację odgromową) uziom fundamentowy domu jednorodzinnego musi jednak spełniać określone wymagania dotyczące wartości rezystancji.

Wówczas może okazać się, że jako jedyny element jest niewystarczający. Niezbędne jest wówczas uzupełnienie uziomu fundamentowego odgromowego o dodatkowe elementy ulokowane w gruncie.

Jak powinien zostać wykonany projekt uziomu fundamentowego? Wszelkie zalecenia odnośnie projektowania i montażu urządzeń piorunochronnych, w tym uziomu fundamentowego domku, znajdziesz w normie PN-EN 62305-3[4]. Podstawową wartością dla układu jest kryterium minimalnej długości uziomu.

Warto wiedzieć: Przegląd techniczny budynku – kiedy się odbywa i co warto wiedzieć?

Jak prawidłowo wykonać uziom fundamentowy?

Jakie czynności należy podjąć w celu przygotowania prawidłowego uziomu fundamentowego? Jak wykonać ten element samodzielnie? Okazuje się, że zadanie wcale nie jest skomplikowane. Nie wiąże się przy tym z wysokimi kosztami i nie wymaga przeprowadzania żadnych dodatkowych prac ziemnych. Efekt końcowy jest przy tym trwały i mocny.

Jak wykonać uziom fundamentowy? Zanim zaczniesz układać uziom fundamentowy, przygotuj schemat obrazujący układ poszczególnych elementów. Powinny one tworzyć pierścień z zespawanych lub połączonych zaciskami części.

Przy uziomie fundamentowym niezbędne są także połączenia wyrównawcze z szyną i przewodami odprowadzającymi piorunochronu. Dzięki temu przy zamontowanym uziomie fundamentowym rezystancja będzie odpowiednia.

Uziom fundamentowy – jakie materiały wybrać?

Do wykonania uziomu w fundamencie możesz wykorzystać wiele materiałów. Które z nich zasługują na szczególną uwagę?

• Elementy ze stali węglowej

Ich najważniejszą zaletą jest odporność na korozję.

• Bednarka stalowa ocynkowana ogniowo

To najczęściej wykorzystywana bednarka przy uziomie fundamentowym. Materiał jest przystępny cenowo, jednak jego żywotność szacuje się na około 15 lat, czyli znacznie mniej niż wymagania, jakie stawia się stosowanemu w budownictwie uziomowi fundamentowemu.

Jaka bednarka jest więc alternatywą?

• Bednarka miedziowana

To odpowiedź na pytanie, jaka bednarka na uziom fundamentowy zapewni wieloletnią trwałość. Niestety, trzeba wziąć pod uwagę również fakt, że cienka powłoka oznacza większe ryzyko naruszenia i uszkodzenia mechanicznego, co może poważnie ograniczyć tę żywotność.

• Przewody ze stali miedziowanej

Są bardzo trwałe – ich żywotność wynosi nawet 40 lat. Grubsza powłoka pozostaje nienaruszona.

• Linki bimetaliczne

To jeden z najtrwalszych materiałów przydatnych w konstruowaniu uziomu. Miedziana powłoka pozwala zachować doskonałą jakość nawet przez 100 lat. Co ważne, linki ze stalowym rdzeniem są odporne na działanie czynników mechanicznych. Niestety, przekłada się to na stosunkowo wysoką cenę.

Czy wiesz: Jakie instalacje wewnętrzne występują na budowie?

Jak zmierzyć uziom fundamentowy?

Jak zmierzyć uziom fundamentowy? Norma PN-EN 62305 określa wartość rezystancji lub impedancji uziemienia dla całych instalacji odgromowych. Tradycyjnie przy uziomie fundamentowym pomiary mogą być przeprowadzane:

• metodą techniczną,
• metodą techniczną z wykorzystaniem cęgów,
• metodą dwucęgową,
• metodą udarową.

Pomiary rezystancji uziemienia dokonuje się prądem pomiarowym o częstotliwości zbliżonej do częstotliwości sieciowej, zaś pomiary impedancji – prądem zbliżonym do pioruna.

Uziom fundamentowy czy otokowy – jaki wybrać?

Jeżeli podczas budowy domu nie został wykonany uziom, można nadrobić zaległość później. Wybór opcji jest jednak mocno ograniczony. Pozostają dwie możliwości: uziom pionowy i uziom otokowy. Czy uziom fundamentowy jest od nich lepszy?

Przede wszystkim obie opcje późniejsze są bardziej kłopotliwe i droższe niż konstrukcja znajdująca się w fundamencie. Odpowiedź na pytanie: uziom otokowy czy fundamentowy sprowadza się zatem głównie do etapu realizacji inwestycji.

Na czym polega podstawowa różnica pomiędzy uziomem fundamentowym a otokowym? Uziom otokowy najczęściej wykonywany jest bednarką ze stali ocynkowanej ogniowo, ulokowaną w gruncie na głębokości przynajmniej 50 cm.

Jeśli uziom otokowy ma stanowić element zabezpieczenia przeciwprzepięciowego, warto kopać jeszcze głębiej, poniżej strefy przemarzania, gdyż rezystywność gruntu zamarzniętego jest wyższa. Taki wykop powinien być oddalony od budynku przynajmniej o metr, aby nie naruszyć jego stabilności.

W obu przypadkach uziom powinien stanowić układ zamknięty.

Uziom fundamentowy a instalacja odgromowa – różnice

Na czym polega różnica pomiędzy uziomem fundamentowym a instalacją odgromową? Pierwszy wymieniony element stanowi część całego układu, czyli właśnie instalacji odgromowej. Uziom, jak sama nazwa wskazuje, znajduje się w fundamencie. Instalacja to system metalowych przewodów ulokowanych na dachu i połączonych bezpośrednio z ziemią.

W typowej instalacji odgromowej, zgodnie z normą PN-EN 62305-1:2011, znajdują się następujące elementy:

• zwody pionowe i poziome wykonane z drutu, montowane wzdłuż kalenicy i na krawędzi dachu, iglice kominowe, maszty itp.,
• przewody odprowadzające, których zadaniem jest połączenie zwodów i uziomów,
• uziomy fundamentowe, otokowe lub pionowe – czyli pręty stalowe wbite w ziemię.

Chociaż instalacja odgromowa i uziomy nie są obowiązkowe w każdym przypadku, zawsze warto je wykonać zgodnie z obowiązującymi normami. Ochrona budynku i jak najszybsze sprowadzenie energii pioruna do ziemi to klucz do bezpieczeństwa domu i domowników.

Przeczytaj także: Puszka elektryczna – jaką wybrać? Do czego służy puszka elektryczna?

Uziom fundamentowy a beton wodoszczelny

Często zadawane pytanie brzmi, czy przy uziomie fundamentowym beton wodoszczelny nie stanowi przeszkody w działaniu? Okazuje się, że nie ma to znaczenia.

Sam beton jest środowiskiem doskonale chroniącym metalowe części przed korozją, dlatego w przypadku uziomów sztucznych śmiało można sięgać po elementy stalowe niepokryte warstwami antykorozyjnymi. Uziom należy ulokować w taki sposób, by otoczony był warstwą betonu o grubości przynajmniej 5 cm z każdej strony.  

Uziom fundamentowy – koszt

Jaki jest najczęstszy powód rezygnacji z uziomu fundamentowego? Cena wymieniana jest jako główna przyczyna. O ile w przypadku naturalnego uziomu fundamentowego koszt sprowadza się do opłacenia wynagrodzenia ekipy, o tyle wariant sztuczny to poważniejsza inwestycja.

Wartość wykonania całej instalacji odgromowej to około 7 000 – 10 000 złotych netto w zależności od wymiarów, zastosowanych materiałów i regionu kraju.

To może Cię zainteresować: Oznaczenia przewodów elektrycznych – co oznaczają kolory i opisy przewodów elektrycznych?

Czy warto zabezpieczyć dom uziomem fundamentowym od skutków uderzenia pioruna?

Nie można skupiać się jedynie na kosztach, rozważając sens wykonania uziomu fundamentowego. Po uderzeniu pioruna wydatki mogą być znacznie większe niż cena samej inwestycji.

Zdecydowanie warto więc zadbać o bezpieczeństwo domowników, a nierzadko nawet ochronę całego majątku, tym bardziej, że ubezpieczyciele wypłatę odszkodowania często uzależniają od sprawnych i kompletnych zabezpieczeń.