Czym jest ryzalit i jak możemy wkomponować go w nasz projekt domu?

Prosta bryła budynku wpisuje się w minimalistyczne trendy na rynku architektonicznym. Można ją jednak urozmaicić różnymi detalami, do których zalicza się między innymi ryzalit. Sprawdź, czym jest ryzalit w domu. Ten oryginalny element architektoniczny może wyróżnić Twój budunek na tle innych. Czy wybór projektu domu z ryzalitem to dobry pomysł?

Co to jest ryzalit?

Czym właściwie jest ryzalit? Wiemy już, że to element architektoniczny budynku, tak jak np. wykusz. To część wysunięta poza lico ściany obiektu. Na ogół ma on tę samą wysokość co ściana, z którą sąsiaduje i tworzy z budynkiem integralną całość. Innymi słowy, definicja ryzalitu wskazuje, że jest on konstrukcją, która niejako wysuwa się z głównej bryły budynku. Tak wysunięta ściana opiera się na fundamentach i zachowuje tę samą wysokość co pozostała część obiektu, czyli wysunięcie jest zaprojektowane na wszystkich kondygnacjach.

Tradycyjny ryzalit, który zdobił dawne dworki i pałace, był wykonywany jako element dekoracyjny, ozdobiony oknami o niespotykanych kształtach i podkreślany z wykorzystaniem gzymsów, płycin i pilastrów. Całość wykańczana była ścianką attykową, a w strefie parteru korzystano z arkadowego podcienia. Dziś wykorzystuje się znacznie prostsze rozwiązania konstrukcyjne, jeśli chodzi o ryzalit.

Ryzalit to element ciekawy i efektowny, który z powodzeniem wykorzystywany był w reprezentacyjnych obiektach pochodzących z początku XX wieku, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby go wkomponować również we współczesny budynek.

^{Ryzalit w budynku Politechniki w Chemnitz}

Absyda jako odmiana ryzalitu

Architekt może tak zaprojektować budynek, że ryzalit będzie w kształcie prostokątnym, ale i półkolistym, co przywodzi na myśl zabudowania pałacowe. Absyda jest więc odmianą ryzalitu. Ma zwykle półkolisty rzut, choć może być zaprojektowana w kształcie półelipsy lub wieloboku i dostawiona do bryły obiektu. W odróżnieniu jednak od ryzalitu, absyda jest mniejsza lub równa bryle części budynku, która jest przez nią zamykana. Absydy pojawiają się często w architekturze sakralnej.

^{Absyda przy monastrze Studenica}

Pseudoryzalit i skrzydło

Ciekawostkę stanowi tzw. pseudoryzalit, inaczej ryzalit pozorny. To płaski element, tylko nieznacznie wystaje przed lico sąsiadujących ścian. Natomiast mianem skrzydeł określa się silnie wysunięte i wyraźnie wyodrębnione części budynku. 

^{Pseudoryzalit (ryzalit pozorny) w projekcie domu WAH1883 Willa Parterowa 2}

Wykusz

Ryzalit opiera się na fundamentach i ma tę samą wysokość, co bryła budynku. Natomiast wykusz tylko w pewnej części wysuwa się z fasady. W domach jednorodzinnych wykusz najczęściej pojawia się na parterze, jako element powiększający przestrzeń salonu lub jadalni. W budynkach wyższych, wykusze często pojawiają się dopiero na wyższych poziomach i mogą zajmować wysokość więcej niż 1 kondygnacji. Jest to element architektoniczny szczególnie charakterystyczny dla XX-wiecznych kamienic.

^{Wykusz na ścianie bocznej w projekcie domu JGC1200 B-12 wariant 1 dwulokalowy}

Zastosowanie ryzalitu w architekturze domów jednorodzinnych

Dzięki zastosowaniu ryzalitu, projekty domu zmieniają się w jednej chwili i wyróżniają na tle innych. Taki detal architektoniczny znany jest od wieków w budownictwie, ale projektanci go nie porzucają. Jest wręcz przeciwnie.

Głównym celem zastosowania ryzalitu w domu jest stworzenie całości estetycznej, funkcjonalnej i integralnej z pozostałą częścią budynku. Nadaje on obiektowi indywidualny charakter. Ryzalit wywodzi się z architektury reprezentacyjnej i, jako taki, ma wymiar elementu dekoracyjnego, stosowanego niegdyś w pałacach.

W architekturze współczesnej ryzality stosowane są jako urozmaicenie bryły budynku i są często spotykane w domach w stylu amerykańskim czy projektach willi. 

Gotowe projekty willi

Gilowo 29 ab

6 399 zł

6 399 zł

KA106

7 949 zł

7 949 zł

Gronowo 3ab

6 399 zł

6 399 zł

Obejrzyj projekty

Forma i kształt ryzalitu

Biorąc pod uwagę kształt, ryzalit może być budowany na planie:

• prostokąta,
• trapezu,
• półkola lub półelipsy,
• trójkąta,
• prostokąta o ściętych narożach.

W przypadku nowoczesnej architektury domów jednorodzinnych i innych budynków użytkowych, na ogół ryzalit ma kubiczną formę. To prostopadłościan lub graniastosłup trójkątny. Ten jeden element dynamizuje cały projekt, a sięgnięcie po asymetrię w jego lokalizacji sprawia, że staje się jeszcze nowocześniejszy.

Usytuowanie ryzalitu wyznacza kilka jego typów:

• umieszczony centralnie, tworzący oś symetrii elewacji;
• umieszczony asymetrycznie, wyglądający bardzo nowocześnie;
• w ścianie frontowej, z wejściem;
• w ścianie tylnej, ogrodowej.

Z uwagi na umiejscowienie wymienia się ryzalit okienny, przesłaniający, flankowy i ogrodowy. 

Występ z lica w elewacji budynku może znajdować się w części:

• środkowej,
• bocznej,
• narożnej.

Różnorodność stylów i form ryzalitów

Architekci dysponują taką różnorodnością stylów i form ryzalitów, że mogą wybierać spośród wielu propozycji, dostosowując projekt do wymagań klienta i sprawiając, że ryzalit będzie nadawał konstrukcji szczególny charakter.

Warto zastanowić się, gdzie można umiejscowić ryzalit. Wśród możliwych propozycji wymienić należy:

• pokój dzienny – przeszklony ryzalit może stanowić przedłużenie pokoju dziennego;
• jadalnia – podobnie jak w przypadku pokoju dziennego przeszklenie ryzalitu powoduje, że jadalnia jest większa, zyskuje na przestronności i atrakcyjności, a przy tym dodatkowe miejsce może być zagospodarowane na stół z krzesłami;
• sypialnia – z dodatkową przestrzenią na fotel czy inne miejsce służące do wypoczynku;
• wejście do domu – w takim przypadku może on uwypuklać strefę wejściową i tworzyć miejsce na hol i przedsionek czy wiatrołap;
• tylna część domu – z usytuowanym w ryzalicie wyjściem na taras lub zaadaptowanym w tym miejscu ogrodem zimowym.

Może Cię zainteresować: Salon jako serce domu: 5 wyjątkowych projektów z pokojem dziennym w centrum

^{Ryzalit na ścianie bocznej, powiększający strefę jadalną w projekcie domu LUA1457 APS 320}

Architekt może zaplanować ryzalit wykonany z różnych materiałów i wykończony z użyciem np. dużych okien ze szprosami. Do najczęściej stosowanych aktualnie materiałów zalicza się:

• drewno – oblicówka z drewna krajowego lub egzotycznego, a także płyty fornirowane, wykończone fornirem naturalnym lub modyfikowanym;
• okładziny kamienne – granitowe, polerowane płyty lub łupki;
• okładziny klinkierowe – cegła klinkierowa lub klinkier szkliwiony;
• szkło,
• tynki i farba kontrastująca z barwą dominującą na ścianach domu.

Dla podkreślenia wyjątkowości ryzalitu w bryle budynku stosuje się także przeszklenia i okna, nie tylko konwencjonalne, prostokątne, lecz także rozetowe, a nawet trójkątne i łukowe. Ultranowocześnie wygląda przeszklony ryzalit z wykorzystaniem dużych tafli szkła, jakie montowane są w aluminiowych ramach.

Sprawdź: Najpopularniejsze rodzaje płyt elewacyjnych

Sprawdź nasze projekty domów nowoczesnych!

Antara 2

5 749 zł

5 749 zł

uA7

6 000 zł

6 000 zł

Jarząb

4 149 zł

4 149 zł

Projekty domów nowoczesnych

Konstrukcyjne aspekty związane z ryzalitem

Przy planowaniu ryzalitu w domu, zwłaszcza jego wymiarów, należy wziąć pod uwagę wielkość samej bryły budynku. Dzięki jego wykorzystaniu można poprawić proporcje obiektu, zwłaszcza wtedy, gdy jest on zbyt długi.

Dzięki wykorzystaniu ryzalitu można poprawić proporcje obiektu.

Jeśli pomysłem na urozmaicenie bryły budynku jest ryzalit szklany, to należy w takim przypadku wykorzystać szkło montowane w aluminiowych ramach. Szyby powinny mieć możliwie jak najniższy współczynnik przewodzenia ciepła, poniżej 0,6 W/(m² × K). Powinny być wykonane także ze szkła mającego właściwości antywłamaniowe klasy od P3 do P8.

Częste pytania związane z ryzalitem

Sprawdź najczęściej zadawane pytania dotyczące ryzalitu, jego konstrukcji czy odległości takiej ściany budynku od granicy z sąsiadującą działką.

Jaka musi być minimalna odległość od ściany ryzalitu do krawędzi działki?

Wysunięty fragment budynku w postaci ryzalitu nie powinien znajdować się zbyt blisko ogrodzenia. Bryła i jej usytuowanie powinny być harmonijne. Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, to przy obiektach zwróconych ścianą z otworami okiennymi lub drzwiowymi w stronę granicy odległość od tej granicy powinna być nie mniejsza niż 4 m. Jeśli będzie to ściana bez otworów okiennych lub drzwiowych ta odległość minimalna wynosi 3 m. Jeśli więc budynek ma zaopatrzony w okna ryzalit, odległość od granicy działki powinna wynosić 4 m, licząc od krawędzi ryzalitu.

Czy konstrukcja ryzalitu znacząco zwiększa koszt budowy domu?

Jeśli zamierzasz wybrać ryzalit w konstrukcji swojego domu, powinieneś mieć świadomość, że podniesie on koszty budowy. Wynika to m.in. z tego, że jego realizacja zwiększa ryzyko powstawania mostków termicznych. Z tego powodu wykonując ryzalit, trzeba zadbać w wysokim stopniu o wykonanie właściwej izolacji termicznej i izolacji przeciwwilgociowej. Opiera się on na tym samym fundamencie co pozostała część budynku, dlatego nie ponosisz w związku z tym wyższych kosztów prac ziemnych. Niemniej wydatki rosną np. z uwagi na potrzebę zamontowania w nim większej liczby okien czy też po prostu tego, że okna będą po prostu większe.

Przeczytaj koniecznie: Czy inwestycja w izolację termiczną domu zwróci się w dłuższej perspektywie?

Czy istnieją jakieś alternatywy dla ryzalitu, jeśli nie można go zbudować z powodu ograniczeń działki?

1. Wykusz

^{Projekt domu KRD2569 Agaton (1440) z wykuszem}

Alternatywą dla ryzalitu może być wykusz - często mylony właśnie z ryzalitem, choć nie jest to ten sam element konstrukcji budynku. Istnieją zasadnicze różnice pomiędzy ryzalitem a wykuszem, choć oba poprawiają estetykę domu.

Przypominamy:

• Ryzalit jest wsuniętą częścią budynku, tej samej wysokości co bryła budynku, wspierającą się na jego fundamentach i tworzącą spójną całość.
• Wykusz jest również wysuniętym elementem, lecz w przeciwieństwie do ryzalitu nie sięga całej wysokości sąsiadujących ścian i nie opiera się na tym samym fundamencie. Wykusz składa się na ogół z 3 lub 5 ścian, które łączone są pod dużym kątem.

Oba te elemnty architektoniczne zwiększają przestrzeń pomieszczenia, do którego przylegają. Mogą być traktowane np. jako jadalnia w otwartej przestrzeni salonu. I tak samo trzeba zadbać o ich właściwą termoizolację i hydroizolację.

2. Lukarna

^{Projekt domu BSB1157 Opałek III N 2G z lukarnami}

Zamiast ryzalitu można też zdecydować się na lukarnę. To wystająca ponad połać dachu swoista nadbudówka. Ma pionowe okno i zwykle montuje się ją więcej niż jedną, dla urozmaicenia wyglądu budynku. Może być stosowana zamiennie z oknami połaciowymi w przypadku projektów domów z dachem dwuspadowym lub wielospadowym.