Rekuperacja – dlaczego warto ją zainstalować w domu jednorodzinnym?

Obowiązujące przepisy WT2021 dotyczące norm energooszczędności nowych budynków sprawiają, że obiekt wyposażony jedynie w tradycyjną wentylację grawitacyjną praktycznie nie jest w stanie ich spełnić. Oznacza to, że spora część nowych domów po prostu musi zostać wyposażona w wentylację mechaniczną z rekuperacją, by móc im sprostać.

Powszechnie stosowana wentylacja, polegająca między innymi na otwieraniu okien, jest bowiem odpowiedzialna za utratę ponad połowy ciepła, a co za tym idzie, znaczny wzrost zużycia energii! 

Na czym polega rekuperacja ciepła i jakie przynosi korzyści? 

Rekuperacja ciepła to proces, który polega na odzyskiwaniu ciepła z ogrzanego, zużytego powietrza wywiewanego z pomieszczeń i wykorzystaniu go do ogrzewania świeżego, napływającego do budynku. Dzięki temu temperatura we wnętrzach jest stabilna, a jakość, czystość i wilgotność powietrza pozostaje niezmiennie na wysokim, zapewniającym komfort mieszkańcom poziomie.

Takie rozwiązanie umożliwia znaczne ograniczenie zużycie energii potrzebnej do ogrzewania wnętrza, co bezpośrednio przekłada się na zmniejszenia kosztów eksploatacji i ma pozytywny wpływ zarówno na nasz rodzinny budżet, jak i środowisko. 

Czy opłaca się instalować rekuperację w domu jednorodzinnym?  

Rekuperacja sprawdza się doskonale w budynkach o dużej liczbie użytkowników, takich jak biura, szkoły czy hotele, gdzie wiele różnych źródeł, w tym ludzie, dostarcza ciepło, a zapotrzebowanie na świeże powietrze jest wysokie. Jednakże wentylacja mechaniczna z rekuperacją jest od lat z powodzeniem stosowana także w domach jednorodzinnych.  

Przyjmuje się, że prawidłowo zaprojektowana i zamontowana rekuperacja może przynieść oszczędność od 30% do nawet 50% procent środków przeznaczanych na ogrzewanie. Oczywiście jest to zależne od charakterystyki domu i wydajności energetycznej samej instalacji.  

Jak działa wentylacja hybrydowa i czy warto zastosować ją w domu jednorodzinnym?

Z czego składa się instalacja rekuperacji?

Instalacja rekuperacji w domu jednorodzinnym składa się z kilku elementów.

• Jej sercem jest znajdujący się w jednostce centralnej wymiennik ciepła – to urządzenie, w którym zachodzi proces przekazywania ciepła ze zużytego, wywiewanego powietrza na nowe, świeże, napływające do budynku. Istnieją różne typy wymienników, różniące się technologią i materiałami, z których zostały wykonane, a co za tym idzie również wydajnością i ceną;
• sterownik, to urządzenie zwykle instalowane wraz z wymiennikiem ciepła w jednostce centralnej, sterujące pracą całego urządzenia. W zależności od stopnia zaawansowania instalacji jego funkcje mogą się znacznie różnić, poczynając od prostego panelu obsługiwanego manualnie po skomplikowane, inteligentne systemy wyposażone w czujniki wilgotności, temperatury i CO₂;
• filtry powietrza – służą do oczyszczania powietrza z kurzu, pyłków, a także innych drobnych zanieczyszczeń, co pozytywnie wpływa na jakość powietrza w pomieszczeniach;
• czerpnia powietrza – za jej pośrednictwem świeże powietrze napływa do budynku, powinna być zainstalowana po chłodniejszej, zacienionej stronie domu, z dala od potencjalnych źródeł zanieczyszczeń i przykrych woni. Zwykle montowana jest wysoko na ścianie lub na dachu, z zachowaniem odpowiednich przepisów;
• wyrzutnia powietrza – odpowiada za odprowadzenie zużytego powietrza, z którego odzyskano już ciepło na zewnątrz budynku, zazwyczaj również instaluje się ją na ścianie lub na dachu;
• anemostaty nawiewne i wywiewne – to urządzenia służące do regulacji przepływu powietrza, składają się z kratki wlotowej lub wylotowej oraz regulowanej przepustnicy, wraz z puszkami rozprężnymi umożliwiają kontrolę i zapewniają równomierny ruch powietrza w pomieszczeniach;
• przewody wentylacyjne – to plastikowe rury, zwykle o średnicy około 7,5 cm, które służą do rozprowadzania powietrza pomiędzy poszczególnymi elementami systemu a pomieszczeniami w budynku. 

Wszystkie wymienione elementy muszą zostać właściwie dobrane, by później, współpracując ze sobą zapewnić optymalne warunki domownikom. 

Jakie wyróżnia się wskaźniki energetyczne budynku i o czym dokładnie informują?

Kiedy należy podjąć decyzję o montażu rekuperacji? 

Jak widać z poprzedniego akapitu, rekuperacja jest skomplikowanym, złożonym z wielu podzespołów systemem, który zajmuje sporo miejsca w każdym domu. Dlatego kluczowe jest jej właściwe zaprojektowanie, w szczególności usytuowania jednostki centralnej i rozprowadzenie oraz ukrycie pozostałych elementów instalacji.  

Dla tego warto to zrobić już na etapie adaptacji projektu, oczywiście montaż wentylacji mechanicznej z rekuperacją w już gotowym obiekcie jest również możliwy, ale zwykle wiąże się z poważnymi pracami budowlanymi, a co za tym idzie najlepiej to zrobić podczas generalnego remontu.  

Trzeba przy tym pamiętać, że jednostka centralna jest wyposażona w wentylatory, które wytwarzają szum, zwłaszcza gdy pracują na najwyższym biegu. Dlatego najlepiej umieścić ją w zamykanym pomieszczeniu gospodarczym, jednak z zachowaniem do niej dobrego dostępu. Właściwe zaplanowanie długości i przebiegu rur nawiewnych i wywiewnych pozwoli uniknąć przenoszenia z ich pośrednictwem dźwięku wentylatorów do pomieszczeń.    

Czy w naszych warunkach rekuperacja może zastąpić ogrzewanie i klimatyzację? 

Niestety nie, w polskich warunkach klimatycznych rekuperacja nie jest w stanie zastąpić ogrzewania czy klimatyzacji. Co prawda zachodzące zmiany, i coraz łagodniejsze zimy sprawiają, że najlepiej ocieplone domy wyposażone w wentylację mechaniczną z odzyskiem ciepła są w stanie praktycznie obejść się bez ogrzewania, nie można jednak całkowicie na tym polegać. 

Oczywiście instalację można wyposażyć w odpowiednie moduły, grzewczy i chłodzący, które uzupełnią brakujące funkcje, ale jest to też dodatkowy wydatek. Natomiast z całą pewnością rekuperacja zapewnia dużo większy komfort termiczny, dogrzewając wnętrza zimą i zapewniając napływ chłodniejszego powietrza latem, co pozwala na zainstalowanie ogrzewania czy klimatyzacji mniejszej mocy.   

Jak należy dobrać moc instalacji do naszego domu? 

Wydajność jednostki centralnej jest uzależniona od objętości pomieszczeń, w których ma być zastosowana. Jak można obliczyć ją w prosty sposób? Dobre praktyki nakazują, by w ciągu godziny wymieniać 60-80% powietrza, które się w nich znajduje.

Ponieważ zgodnie z obowiązującymi przepisami minimalna wysokość kondygnacji mierzona od podłogi do sufitu musi wynosić co najmniej 2,5 metra, to znaczy, że jeśli pomnożymy powierzchnię pomieszczeń przez dwa, otrzymamy zalecaną wydajność instalacji. W przypadku domu o powierzchni 120 m² będzie to około 240 m³.  

Czy ogrzewanie domu fotowoltaiką jest możliwe? 

Ile kosztuje zakup rekuperacji i jej konserwacja? 

Koszt zakupu i montażu instalacji zależy oczywiście od wydajności, rodzaju i efektywności energetycznej zainstalowanych urządzeń. Jak wspominałem wcześniej, powinno to być ściśle powiązane z powierzchnią i kubaturą domu, także w tym przypadku możemy przyjąć, że koszt w I połowie 2023 roku to około 180-200 złotych na m² powierzchni domu.

Oczywiście wpływ na ostateczną cenę mają dodatkowe elementy na przykład gruntowy wymiennik ciepła, wtedy cena będzie zdecydowanie wyższa, ale w połączeniu z pompą ciepła cały system będzie też dużo skuteczniejszy, a latem GWC bez problemu zastąpi klimatyzację. Natomiast roczne koszty czyszczenia instalacji i wymiany filtrów to około 1000 złotych.  

Czy instalacja rekuperacji jest opłacalna? 

Często pada pytanie: czy rekuperacja się opłaca? Biorąc pod uwagę wyłącznie aspekt finansowy, można powiedzieć, że zainwestowane w nią środki się zwrócą. Natomiast dużo ważniejsze są niewymierne czynniki wypływające na codzienną jakość mieszkania.

Oddychanie czystym, świeżym powietrzem połączone z przebywaniem w komfortowej temperaturze i optymalnej wilgotności jest czymś, co trudno przecenić. Nieco przewrotnie można zapytać, czy zwróci się nam klimatyzacja w samochodzie? Oczywiście że nie, natomiast trudno już sobie bez niej wyobrazić nowoczesny samochód. 

Rosnąca świadomość bezpośredniego wpływu jakości powietrza na nasze samopoczucie i zdrowie oraz przyzwyczajenie do komfortu, w połączeniu z wysokimi cenami energii sprawia, że w kolejnych latach można spodziewać się systematycznego, stałego wzrostu popularności instalacji rekuperacji.    

Wojciech Rynkowski 

Ekspert Extradom.pl