Zawór zwrotny – jak działa i gdzie montowany jest zawór zwrotny?

Kiedy wybierasz projekty domów i typujesz te, które najbardziej nadają się na potrzeby twoje i twojej rodziny, nie zastanawiasz się nad takimi kwestiami jak instalacje hydrauliczne czy poszczególne elementy instalacji elektrycznej. Na nie przychodzi czas znacznie później – kiedy twój dom już stoi i możesz rozpocząć ciągnięcie kabli czy rur. W ich przypadku może pojawić się potrzeba wykorzystania zaworu zwrotnego. Sprawdź, gdzie właściwie znajduje on zastosowanie.

Zawór zwrotny – czym jest?

Jeśli nie jesteś ekspertem, to elementy instalacji hydraulicznej czy ogrzewania centralnego mogą być ci kompletnie nieznane. Być może jednak słyszałeś o zaworze zwrotnym. Co to jest zawór zwrotny i jaką funkcję pełni? Stanowi on bardzo ważną część instalacji ciśnieniowych. Zawór zwrotny ma przede wszystkim zagwarantować przepływ określonego medium roboczego tylko w jednym, ustalonym kierunku i jednocześnie zablokować przepływ tego samego medium w kierunku przeciwnym.

Przeczytaj: Jak ogrzać dom? Tradycyjne ogrzewanie z punktu widzenia ekonomii użytkowania 

W wielu przypadkach bez umieszczenia w układzie zaworu zwrotnego nie ma możliwości, by układ ten poprawnie pracował. Taki zawór steruje bowiem kierunkami przepływu czynnika płynnego, zabezpiecza cały układ przed awarią oraz chroni pompy przed uszkodzeniem. Ponadto dzięki zaworom zwrotnym w twojej instalacji nie będą występowały przecieki.

Zawór zwrotny – jakie są rodzaje zaworów zwrotnych?

Zawór zwrotny nie jest tylko jednym, zawsze tak samo wyglądającym i pracującym elementem układów hydraulicznych, ciśnieniowych i innych. Istnieje kilka typów zaworów zwrotnych. Obejmują one:

• zawór zwrotny grzybkowy,
• zawór zwrotny kulkowy,
• zawór zwrotny membranowy,
• zawór zwrotny klapkowy.

Inna typologia wyróżnia również zawory zwrotne z obciążeniem lub bez obciążenia. Poszczególne rodzaje zaworów zwrotnych różnią się między sobą budową i tym, gdzie powinny być stosowane. Właściwie jednak we wszystkich przypadkach zasada działania takiego urządzenia jest podobna, jeśli nie taka sama.

Zawór zwrotny grzybkowy

W domowych instalacjach zdecydowanie najczęściej można spotkać się z zaworem zwrotnym typu grzybkowego. Jego nazwa wzięła się od elementu zamykającego w zaworze, który ma postać grzybka z uszczelką gumową lub grzybka mosiężnego zamocowanego na ruchomym trzpieniu.

Działa on w ten sposób, że umożliwia przepływ medium tylko w jednym kierunku, dzięki zamykającemu się grzybkowi. Zawór zwrotny grzybkowy wykorzystywany jest bardzo często w instalacjach hydraulicznych – do wody gorącej używa się zaworu mosiężnego, a do wody zimnej – wyposażonego w grzybek z uszczelką.

Zawór zwrotny kulowy

Nieco rzadziej możesz mieć do czynienia z zaworem zwrotnym kulowym. Umieszcza się go w instalacjach związanych z przesyłem różnych mediów, jak:

• para wodna,
• woda,
• produkty ropopochodne,
• środki chemiczne,
• substancje gazowe.

Zawór zwrotny kulkowy na ogół produkowany jest z mosiądzu, stali nierdzewnej, żeliwa lub stali węglowej. Nadaje się do pracy w parze z dosyć agresywnymi mediami. W grupie zaworów kulkowych wyróżnić można dodatkowe podtypy:

• zawór zwrotny węglowy,
• zawór o podwyższonej odporności chemicznej,
• zawór zwrotny chemoodporny.

Zawór zwrotny membranowy

Zawory zwrotne membranowe, inaczej nazywane płytkowymi, mają podobną zasadę działania co zawory grzybkowe i kulkowe. W tym wypadku jednak płytka – membrana – wraz ze zmianą ciśnienia unosi się lub opada na gniazdo zaworu.

Zawór zwrotny klapowy

Cechą charakterystyczną zaworu zwrotnego klapkowego jest to, że ma w swojej konstrukcji klapkę. Reaguje ona na zmiany ciśnienia występującego pod i nad nią, opadając na zawór i blokując jednocześnie przepływ czynnika roboczego.

Zawory zwrotne bez obciążenia

Jeśli zawór zwrotny nie ma obciążenia, to zamyka się wolnej od zaworu z obciążeniem. Następuje to pod wpływem przepływu i różnicy ciśnień.

Zawory zwrotne z obciążeniem

Zawory zwrotne wyposażone w obciążenie zamykają się pod wpływem sprężyny lub grawitacji.

Sprawdź: Jakie instalacje wewnętrzne występują na budowie?

ofe-5847238-70010 w-70010

Zawór zwrotny – najważniejsze parametry

Wybierając dla swojej instalacji wodociągowej, zawór zwrotny, powinieneś zwrócić uwagę na jego parametry, są one bowiem kluczowe dla zapewnienia prawidłowego działania urządzenia i całej instalacji. Ważne są:

• wielkość zaworu,
• dostosowanie do ciśnienia i typu przepływającego przez zawór medium,
• dobranie zaworu do średnicy rurociągu.

Zawory zwrotne a materiał wykonania

Właściwie do wyprodukowania zaworów zwrotnych wykorzystywane są różne materiały, które powinny być wybrane pod kątem środowiska pracy zaworu, rodzaju medium roboczego i innych wymagań stawianych im przez określone branże. Do najpopularniejszych materiałów, z jakich produkowane są zawory zwrotne, można zaliczyć:

• stal nierdzewną,
• stal,
• mosiądz,
• tworzywa sztuczne, głównie polipropylen.

Właściwie to, z czego powinien być wykonany zawór zwrotny, w największym stopniu zdeterminowane jest przez rodzaj przepływającego przez niego medium roboczego, w tym przez jego stan skupienia, poziom agresywności i wymagane ciśnienie otwarcia oraz wielkość przepływu.

Zawór zwrotny – ile kosztuje?

Zastanawia cię to, ile właściwie kosztuje zawór zwrotny? Cena uzależniona jest od tego, z czego został wykonany i jaki jest jego typ. Mosiężne, stopowe zawory zwrotne grzybkowe, które możesz zainstalować w przypadku gorącej wody, kosztują około 200 zł. Za niecałe 30 zł kupisz prosty zawór zwrotny klapowy.

Sprawdź także: Termostat grzejnikowy - czym jest i jak prawidłowo ustawić termostat grzejnikowy?

Zawór zwrotny – jak działa?

Wiesz już, do czego służy zawór zwrotny. Zasada jego działania jest właściwie prosta. Zawór zwrotny jest urządzeniem samoczynnym i nie wymaga podłączania do systemów sterujących, by pracować poprawnie. Kluczowa dla jego właściwego funkcjonowania jest różnica ciśnień. Pojawia się ona na elemencie dławiącym i wówczas zawór się zamyka lub otwiera.

W zasadzie procesy te powinny odbywać się w trybie natychmiastowym, ale nie zawsze tak się dzieje. Otwieranie przepływu następuje w momencie, kiedy przekroczona zostaje progowa różnica ciśnień. Jeśli wystąpi tzw. ciśnienie otwarcia, zawór zwrotny się otwiera.

Analogicznie wygląda proces zamykania przepływu przez zawór zwrotny. Pojawia się wówczas pewna bezwładność układu. Proces zamykania zaworu rozpoczyna się dopiero po upływie pewnego czasu od ustania przepływu.

Jeśli dodatkowo zawór zwrotny jest wyposażony w obciążenie w postaci sprężyny lub zamontowano go w taki sposób, że pod wpływem grawitacji ustawia się w odpowiednim położeniu, to działa szybciej. Zawory z obciążeniami tym różnią się od standardowych zaworów zwrotnych, że przy takich samych ciśnieniach pozostają po prostu zamknięte. Mogą zostać otwarte dopiero po pojawieniu się na tyle dużej różnicy ciśnień, że pokona ona siłę ciążenia lub opór sprężyny zamontowanej w zaworze zwrotnym.

Zawór zwrotny – zastosowanie zaworu zwrotnego w systemie grzewczym budynku

W systemie ogrzewania w projekcie domu jednorodzinnego lub wielorodzinnego stosowane są zawory zwrotne. Zastosowanie ich w takim przypadku jest konieczne dla prawidłowego regulowania przepływu wody. Zawór zwrotny w instalacji CO powoduje, że przepływ czynnika grzewczego – gorącej wody, odbywa się tylko w jednym kierunku. Woda może więc zachować jednokierunkowy bieg.

Planując instalację grzewczą budynku mieszkalnego, należy dążyć do utrzymania zgodnego z założeniami projektowymi przepływu cieczy grzewczej. Podczas pracy instalacji CO zdarzają się zakłócenia w poziomie ciśnienia hydraulicznego w różnych częściach, przez co może dojść do zmiany kierunku przepływu cieczy grzewczej. Aby zapobiec awarii czy nawet uszkodzeniu całego systemu, należy instalować odpowiednie zawory zwrotne.

Zawory zwrotne – czym należy się kierować przy wyborze takiego urządzenia do instalacji CO?

Zawór zwrotny w instalacji CO powinien być dobrany do stosowanego w niej medium grzewczego. Jaki zawór zwrotny należy zastosować w instalacji wodnej, a jaki w rurociągu przesyłowym, aby blokada przepływu działała zawsze prawidłowo? Musisz też wiedzieć, jakiego zaworu zwrotnego używać przy pompie CO.

Zaleca się wykorzystanie przy tym hydraulicznego zaworu przy hydroforze, a montuje się go od strony studni, na rurze, która prowadzi do pompy. Kiedy zawór w takim przypadku zadziała i zablokuje przepływ cieczy, zapewnisz ciągłość ogrzewania, nawet jeśli dojdzie do awarii pompy czy nagle braknie prądu, bo medium grzewcze przepływa w takim przypadku w układzie grawitacyjnym.

Przeczytaj również: GWC - czym jest i jak działa gruntowy wymiennik ciepła?

Bardzo ważne jest wybranie takiego zaworu zwrotnego, który będzie odpowiednio zabezpieczał jednokierunkowy przepływ cieczy w systemie grzewczym budynku. Zawory zwrotne klapkowe stosowane są między innymi w systemach przemysłowych i w sektorze ciepłowniczym.

W prywatnych mieszkaniach czy domach wymagania dotyczące zaworów zwrotnych nie są tak duże, ponieważ ciśnienie i temperatura medium grzewczego są zdecydowanie niższe.

Zawór zwrotny – gdzie najczęściej jest montowany?

Najczęściej zawór zwrotny jest stosowany w wielu instalacjach ciśnieniowych. Gdzie go zamontować? Między innymi w instalacjach wodnych, centralnego ogrzewania czy sprężonego powietrza. W domach jednorodzinnych zawory zwrotne mogą być stosowane także w instalacjach wentylacyjnych.

Najlepiej, aby montaż zaworu zwrotnego w instalacji grzewczej był przeprowadzony przez fachowca, który wie, jak to zrobić i gdzie zamontować takie urządzenie.

Za pomocą gwintu zawór zwrotny najczęściej montowany jest na korpusie i odcinkach rur, za pompą grzewczą, przed zaworem odcinającym, w instalacjach CO.

Jak wygląda konserwacja zaworów zwrotnych?

Czy aby zawory zwrotne były stale sprawne, konieczna jest ich regularna konserwacja? Właściwie nie. Jeśli tylko każdy taki zawór zostanie prawidłowo podłączony, to przez długi czas będzie pracował poprawnie.

Jeśli stwierdzisz nieprawidłowości w działaniu urządzenia, jedynym rozwiązaniem będzie odcięcie przepływu czynnika, a następnie sprawdzenie, jak działa ten element. Jeśli nie ma możliwości jego naprawy, trzeba go wymontować i zastąpić nowym, w pełni sprawnym zaworem zwrotnym.