Łącznik krzyżowy – zasada działania, schemat i podłączenie łącznika krzyżowego

Wygodny dom to taki, w którym wszystkie systemy ze sobą współpracują. Nowoczesne urządzenia powinny na każdym kroku ułatwiać życie domownikom. Już w samym projekcie domu jednorodzinnego najlepiej jest uwzględnić wszystkie części takich systemów. Jednym z nich może być łącznik krzyżowy, który znajduje zastosowanie w instalacjach elektrycznych. Czym jest łącznik krzyżowy i w jaki sposób się go wykorzystuje w domach prywatnych oraz w obiektach o charakterze komercyjnym?

Łącznik krzyżowy – co to jest i do czego służy?

Wśród zaawansowanych, inteligentnych systemów zarządzania instalacjami domowymi wymienia się wiele drogich części. Nie trzeba jednak wydawać dużo pieniędzy, by zwiększyć komfort życia domowników. Najlepszym tego przykładem jest łącznik krzyżowy w instalacjach elektrycznych, zwłaszcza oświetleniowych. Co to jest łącznik krzyżowy?

To pewien rodzaj elektrycznego włącznika, którego głównym celem jest sterowanie oświetleniem w domu. Przydaje się w szczególności wtedy, gdy światło zapala się w jednej części domu, ale najwygodniej byłoby je zgasić w innej.

Przy zapalaniu światła na dwóch kondygnacjach budynku, na schodach czy korytarzu, stosowany jest włącznik schodowy. Jeśli zaś światło można zapalać z więcej niż dwóch miejsc, zastosowanie znajduje łącznik krzyżowy. Łącznik czy też włącznik krzyżowy nie jest łącznikiem samodzielnym – musi mieć połączenie z łącznikami schodowymi. Łącznik krzyżowy z pozoru wygląda tak jak każdy inny włącznik do oświetlenia. Łatwo go wkomponować w istniejącą aranżację pomieszczeń mieszkalnych.

Z definicji łącznik ten montowany powinien być pomiędzy dwoma łącznikami na schodach. Nie ma problemu z zamontowaniem więcej niż jednego rozwiązania tego typu, jeśli tylko sytuacja tego wymaga, np. w domach piętrowych i domach z poddaszem użytkowym.

Sprawdź nasze projekty domów piętrowych!

A-95

7 429 zł

7 820 zł

uA23v2

6 175 zł

6 500 zł

uA30

4 655 zł

4 900 zł

Projekty domów piętrowych

Łącznik krzyżowy – zasada działania

W projekcie instalacji elektrycznej w domu mogą znaleźć się połączenia krzyżowe. Zanim jednak tak się stanie, warto dowiedzieć się, jak działa łącznik krzyżowy. Nie jest to zbyt skomplikowane. Łącznik krzyżowy nie występuje samodzielnie – tam gdzie potrzebujemy zapalać i gasić światło tylko w jednym punkcie, używa się standardowych włączników. Łącznik krzyżowy potrzebny jest zupełnie gdzie indziej.

Włącznik ten montuje się pomiędzy łącznikami schodowymi. Każdą instalację elektryczną można rozbudowywać, dodając do niej kolejne łączniki krzyżowe. Ważne jest takie zaplanowanie instalacji oświetleniowej, aby była ona wygodna w użyciu dla wszystkich domowników.

Jeśli światło ma być zapalane na schodach, na kilku kondygnacjach w korytarzu, dobrze jest zamontować dwa łączniki schodowe – na samym dole i na samej górze, a pomiędzy nimi dwa łączniki krzyżowe. Wiąże się to z koniecznością doprowadzenia do nich odpowiedniej liczby przewodów i połączeń.

Rodzaje łączników krzyżowych

W celu rozbudowania instalacji elektrycznej możesz wykorzystać dwa najpopularniejsze rodzaje łączników krzyżowych. Występują one w formie pojedynczej lub podwójnej. To, czy wykorzystasz włączniki pojedyncze czy podwójne, zależy od tego, jak zamierzasz rozbudowywać instalację i jakie oświetlenie ma być sterowane za ich pomocą.

Podwójne zajmują więcej miejsca niż jeden, ale pozwalają na zapalanie niezależnie względem siebie np. dwóch żarówek w lampach. W dużych żyrandolach można zapalać wówczas nie tyle pojedyncze żarówki, ile ich grupy. Dostępne są łączniki podtynkowe i natynkowe, które różnią się trybem montażu.

Kolorystyka, wielkość i materiał wykorzystany do produkcji to kolejne czynniki różnicujące włączniki krzyżowe. Wśród nich znajdziemy urządzenia wykonane z plastiku, metalu, a nawet z drewna czy ze szkła. Najtańsze są te z tworzyw sztucznych, a najdroższe – realizowane na indywidualne zamówienie klienta, o fantazyjnych kształtach i stylistyce dobranej pod kątem aranżacji pomieszczenia, w którym mają się znaleźć.

Nowoczesne łączniki krzyżowe mają dotykowy moduł sterowania, obrotowy włącznik-ściemniacz, a czasami także czujnik ruchu. Za każde takie udogodnienie trzeba oczywiście zapłacić.

ofe-5847238-961 w-961-testAB

Łącznik krzyżowy z podświetleniem

W słabo oświetlonych miejscach w domu, np. na korytarzach, możesz też zamontować nowoczesny łącznik krzyżowy z podświetleniem w różnych kolorach.

Podświetlenie włącznika krzyżowego ułatwi jego zlokalizowanie na ścianie w ciemnych pomieszczeniach, np. w korytarzu, piwnicy czy suterenie. Jeśli światło naturalne nie dociera do przedpokoju domu czy do klatki schodowej, podświetlenie we włączniku krzyżowym będzie funkcjonalnym rozwiązaniem.

Podświetlenie może mieć różne kolory, co zwiększa oryginalność tego elementu instalacji oświetlenia w domu oraz nadaje mu nowocześniejszy charakter. Podświetlenie może obejmować cały włącznik krzyżowy lub tylko jego ramkę.

Łącznik krzyżowy podwójny czy pojedynczy?

Instalację elektryczną z zastosowaniem łącznika krzyżowego można schematycznie przedstawić jako połączenie przewodów wychodzących z łącznika schodowego z zaciskami wejściowymi łącznika krzyżowego. Zastosowanie może przy tym znaleźć zarówno łącznik pojedynczy, jak i łącznik podwójny krzyżowy.

Rozwiązanie to jest efektywniejsze w porównaniu z montażem dwóch pojedynczych włączników. Kiedy zastosować łącznik krzyżowy podwójny? Sprawdzi się on w przypadku sterowania lampami o co najmniej dwóch żarówkach lub dwóch grupach żarówek. Każda taka żarówka dzięki zastosowaniu podwójnego włącznika może być zapalana odrębnie. Jeśli zaś chcemy zapalić całą lampę, trzeba wcisnąć oba przyciski.

Nie ma problemu z montażem łącznika krzyżowego podwójnego. Schemat ułatwiający jego poprawne podłączenie powinien znajdować się na obudowie produktu. Strzałka skierowana do wnętrza wyłącznika wskazuje na podłączenie przewodu zasilającego, czyli wejście. Natomiast strzałka skierowana na zewnątrz – jest symbolem wyjścia z włącznika.

Łącznik krzyżowy a schodowy – różnice

Pomimo tego, że łączniki schodowe i krzyżowe wykorzystywane są w tej samej instalacji, to nie można pojęć tych używać zamiennie. Czym różnią się łącznik schodowy i krzyżowy? Krzyżowy nie może pracować samodzielnie, a schodowy jak najbardziej. Dlatego w domu można mieć dwa włączniki schodowe bez łącznika krzyżowego, ale nie na odwrót. Działają one na podobnej zasadzie, ale łącznik schodowy jest podstawą systemu, a krzyżowy tylko jego rozszerzeniem.

Łączniki schodowe, inaczej klatkowe, pozwalają włączać i wyłączać światło w dwóch różnych miejscach. Ich nazwa wzięła się od tego, że najczęściej są one instalowane właśnie na schodach. Dzięki nim można na dole włączyć światło, a po wejściu na piętro – zgasić je. Ułatwia to życie wszystkim domownikom.

Jeden łącznik schodowy montuje się na dole, u podnóża schodów, a drugi – bliźniaczy, na górze, u ich szczytu. Można go dodatkowo rozszerzyć w środku o włącznik krzyżowy, co jest uzasadnione, jeśli klatka łączy ze sobą co najmniej trzy poziomy – np. parter, piętro i półpiętro.

W jednym miejscu może być zastosowany więc łącznik krzyżowy, a schodowy na dwóch krańcach korytarza czy klatki schodowej. Różnice tkwią więc w tym, czy włącznik może działać samodzielnie, czy w większym systemie.

Sprawdź także: Rodzaje i sposoby rozmieszczenia gniazdek elektrycznych 

Ile kosztuje łącznik krzyżowy?

W zależności od tego, z jakim rodzajem włącznika krzyżowego mamy do czynienia, czy jest on pojedynczy, podwójny, podświetlany lub nie, jego koszt nabycia może być inny. Ile trzeba zapłacić za najprostszy łącznik krzyżowy? Cena takiego prostego włącznika wynosi przynajmniej kilkanaście złotych za sztukę. Więcej zapłacić trzeba za dotykowy, podwójny wyłącznik krzyżowy. Może on kosztować nawet do kilkuset złotych.

Jak podłączyć łącznik krzyżowy krok po kroku?

Wiadomo już, jak działa w systemie sterowania oświetleniem w domu czy w biurze łącznik krzyżowy. Podłączenie takiego włącznika nie jest tak trudne, jak mogłoby się wydawać. Trzeba zakupić model, który będzie pasował do danego układu z włącznikami schodowymi. W sprzedaży powszechnie dostępne są włączniki krzyżowe przeznaczone do zastosowania w instalacji z napięciem 250 V.

Po zakupie wszystkich wymaganych elementów systemu sterowania oświetleniem, a więc co najmniej dwóch włączników schodowych i jednego krzyżowego, można przystąpić do ich instalowania.

Łącznik krzyżowy musi się znaleźć pomiędzy dwoma schodowymi, dlatego do jego poprawnego zamontowania konieczne jest połączenie przewodów wychodzących od włącznika schodowego początkowego z zaciskami wejściowymi krzyżowego. Kolejne jego zaciski wyjściowe trafiają na zaciski wejściowe końcowego włącznika schodowego. Pozwoli to na włączanie i wyłączanie oświetlenia z trzech punktów.

Nic nie stoi na przeszkodzie, aby zamontować więcej niż jeden włącznik krzyżowy. Ułatwi to zarządzanie światłem. Montaż takiej liczby łączników zaczyna się od połączenia przewodów wychodzących z włącznika schodowego początkowego z łącznikiem krzyżowym. Natomiast przewód neutralny i służący do ochrony połączyć trzeba z użyciem złączek instalacyjnych w specjalnej puszce.

Do kupowanego łącznika krzyżowego producent dołącza zwykle schemat podłączenia. Jeśli osoba, która chce zamontować łącznik w swoim domu nie do końca wie, jak tego dokonać, najlepiej takie zadanie powierzyć wykwalifikowanemu elektrykowi.

ofe-5847238-69855 w-69855

Łącznik krzyżowy – co jeszcze warto wiedzieć?

Ile przewodów jest potrzebnych w przypadku podłączania łączników krzyżowych w systemie oświetlenia? Dwa wprowadzające i dwa wyprowadzające.

Warto wiedzieć też, jak interpretować na schematach symbole literowe na łączniku krzyżowym. Oznaczenie „L” dotyczy przewodu fazowego, N – przewodu neutralnego, a PE – ochrony.

Pomiędzy łącznikami niezbędne jest połączenie z dwóch przewodów. Do pierwszego łącznika schodowego doprowadzany jest przewód „L”, tj. fazowy, lampę podłącza się zaś do drugiego łącznika schodowego. Do lampy trzeba doprowadzić przewód neutralny i ochronny, a pomiędzy łącznikami schodowymi wykonuje się połączenie z dwóch przewodów.

Łącznik krzyżowy – wady i zalety

Czy warto zastosować w swoim domu łączniki krzyżowe, czy lepiej użyć pojedynczych, niezależnych łączników lub ewentualnie włączników schodowych? To zależy od indywidualnych potrzeb i warunków montażu instalacji elektrycznej na potrzeby oświetlenia budynku.

Jeśli ma ono objąć duży przedpokój, klatkę schodową czy korytarz i piwnicę, to warto jest zaplanować rozmieszczenie włączników schodowych, a pomiędzy nimi łączników krzyżowych. Dzięki temu zwiększa się wygoda sterowania światłem, ponadto jest to rozwiązanie ekonomiczne. Owe światło nie będzie się paliło bez potrzeby, jeśli każdy z domowników będzie mógł je włączyć i wyłączyć z dogodnego miejsca.

Dzięki połączeniu ze sobą włączników schodowych i krzyżowych w systemie sterowania oświetleniem domowym przewodami elektrycznymi uzyskuje się wysoką bezawaryjność. Sam montaż łącznika schodowego jest bardzo prosty, zgodny ze schematem dołączanym do niego przez producenta.

Czy łączniki krzyżowe mają jakiekolwiek wady? Można uznać, że ich minusem jest konieczność dokonania inwazyjnego montażu i poprowadzenia kabli do każdego takiego włącznika.