Czym są i jakie obiekty obejmują kategorie geotechniczne gruntu?

Jeśli planujesz budowę, musisz pamiętać o wielu ważnych rzeczach. Liczy się nie tylko dostosowanie projektu domu – indywidualnego lub gotowego – do oczekiwań przyszłych domowników, lecz także zgodność z wymaganiami wynikającymi z posiadanej lub kupowanej działki budowlanej.

W ramach przygotowania do budowy domu jednorodzinnego, budowy garażu czy też innego obiektu na działce muszą być spełnione określone warunki gruntowe. W przeciwnym wypadku nie można będzie bezpiecznie posadowić budynku i w nim zamieszkać. Projektant obiektu budowlanego powinien określić kategorie geotechniczne, zależne od rodzaju i wielkości konstrukcji budowlanej oraz warunków gruntowych. Czym one właściwie są?

Czym są kategorie geotechniczne?

Zanim na Twojej działce zostanie wbita pierwsza łopata, a proces budowlany będzie mógł na dobre się rozpocząć, powinieneś zlecić wykonanie badań geotechnicznych. Pozwolą one określić kategorie geotechniczne.

Definicja wskazuje, że to informacje przygotowywane przez specjalistów na podstawie poziomu skomplikowania planowanych konstrukcji budynku i warunków gruntowych panujących na działce. Kategoria geotechniczna planowanego domu jednorodzinnego czy każdego innego obiektu budowlanego zawsze powinna być określana przez projektanta, po czym on albo inwestor mogą zlecić wykonanie badań gruntu, na którym budynek ma zostać posadowiony.

Kategorie geotechniczne – rozporządzenie

W polskim prawie budowlanym funkcjonują właściwie trzy oddzielne kategorie geotechniczne obiektów budowlanych i dla każdej z nich trzeba opracować opinię geotechniczną. W Prawie budowlanym nie ma typowego zapisu dotyczącego kategorii geotechnicznych.

Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie ustalenia geotechnicznych warunków posadowienia obiektów budowlanych wydane 27 kwietnia 2012 roku rozwiązuje jednak pod względem prawnym kwestie związane z kategoriami geotechnicznymi i warunkami gruntowymi na działce. Wskazane rozporządzenie zostało ustanowione na podstawie art. 34 ust. 6 pkt 2 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane.

Przepisy precyzują, w jaki sposób następuje określenie kategorii geotechnicznych. Posadowienie obiektów budowlanych na gruncie musi im odpowiadać. Na podstawie tego, jakie kategorie obiektów budowlanych zostaną ustanowione, wiadomo będzie, jakie badania geotechniczne inwestor musi zlecić i wykonać.

Na ogół brane są pod uwagę gruntowe warunki, a dokładniej zbadanie:

• typu gruntu,
• chemicznych właściwości gruntu,
• fizycznych właściwości gruntu,
• obecności i właściwości wód gruntowych.

Na tej podstawie można rzetelnie określić kategorie geotechniczne.

Sprawdź gotowe projekty domów jednorodzinnych!

AR-5

3 300 zł

3 300 zł

Anako

5 200 zł

5 200 zł

Andrzejowo 1m

4 299 zł

4 299 zł

Projekty domów jednorodzinnych

Kategoria geotechniczna obiektu – kto ją określa?

Kategorie geotechniczne budynku ustalane są przez projektanta danego obiektu, który podaje kategorię w opinii geotechnicznej. Pełna dokumentacja geotechniczna, wraz z oceną geotechniczną, dokumentacją badań, projektem geotechnicznym i dokumentacją geologiczno-inżynierską, przygotowywana jest przez osobę z niezbędnymi kwalifikacjami geologicznymi – kategorii V i VII, po zdaniu egzaminu państwowego.

O nadanie takich uprawnień może starać się jedynie geolog z wymaganą praktyką, który dopiero po ich uzyskaniu może nadawać kategorie geotechniczne. Ustawa Prawo budowlane jest wykładnią przepisów dotyczących uprawnień geotechnicznych projektanta. W ustawie tej stwierdzono, że projekt budowlany musi zawierać wyniki badań geologiczno-inżynierskich oraz geotechniczne warunki posadowienia obiektów budowlanych w zależności od zaistniałych potrzeb.

Jeśli określona jest II lub III kategoria geotechniczna, normy nakazują rozszerzenie dokumentacji o wyniki badań polowych i laboratoryjnych, które mogą być przeprowadzone jedynie przez uprawnionego do tego celu geologa we współpracy z geotechnikiem i projektantem fundamentów. Określają oni geologiczny i hydrologiczny profil podłoża wraz z oszacowaniem rodzaju, gęstości oraz stanu gruntów.

Przeczytaj: Co wchodzi w skład prac geodezyjnych na budowie?

Jakie są kategorie geotechniczne obiektów budowlanych?

Obiekty budowlane mogą mieć jedną z trzech kategorii geotechnicznych obiektów budowlanych. To kategoria I, II i III. W każdej z nich istnieją inne wytyczne dotyczące budowy i możliwości wybudowania obiektu. Posadowienia obiektów budowlanych nie powinno się dokonywać bez wydanej opinii geotechnicznej, która jest odrębna dla każdej kategorii geotechnicznych budynków.

Pierwsza kategoria geotechniczna budynku

Do pierwszej kategorii geotechnicznej budynków zalicza się domy oraz budynki gospodarcze składające się z jednej lub dwóch kondygnacji. W tym wypadku różnica poziomów w ścianach oporowych oraz rozparcia wykopów nie może w żadnym wypadku przekraczać 2 metrów.

Kolejnym warunkiem związanym z I kategorią i uwzględnianym w opinii geotechnicznej, którą przygotowuje ekspert, są odpowiednie nasypy. Ich maksymalna wysokość może wynieść 3 metry, a wykopy mogą mieć głębokość maksymalnie 1,2 metra.

W I kategorii geotechnicznej mieszczą się najprostsze budynki, niewymagające przeprowadzania żadnych skomplikowanych prac ziemnych.

Pomimo określenia pierwszej kategorii geotechnicznej projektant może zlecić dodatkowe badania podłoża gruntowego.

Do pierwszej kategorii geotechnicznej zostaną zaliczone:

• budynki jedno- lub dwukondygnacyjne charakteryzujące się prostą konstrukcją, posadowione na fundamentach bezpośrednich lub na palach;
• wykopy potrzebne przy układaniu przepustów lub przewodów, rowy odwadniające;
• obiekty mostowe ze swobodnie podpartymi przęsłami o rozpiętości do 15 m w prostych warunkach podłoża.

Druga kategoria geotechniczna budynku

Druga kategoria geotechniczna obejmuje budynki, które posadowione są w prostych i złożonych warunkach gruntowych. Będą one wymagały ilościowej i jakościowej oceny danych geotechnicznych i ich analizy. Do kategorii tej można zaliczyć:

• fundamenty bezpośrednie lub głębokie;
• wykopy, nasypy budowlane oraz pozostałe budowle ziemne;
• pozostałe ściany oporowe (powyżej 2 m) lub inne konstrukcje oporowe utrzymujące grunt;
• przyczółki, filary mostowe i nabrzeża;
• systemy kotwiące.

Jeśli budynek zakwalifikowany jest do II kategorii geotechnicznej, to prócz wydania opinii geotechnicznej powinien mieć dokumentację badań podłoża gruntowego i projekt geotechniczny.

III kategoria geotechniczna budynku

W III kategorii geotechnicznej występują budynki posadowione w skomplikowanych warunkach gruntowych. Obejmuje ona wszystkie nietypowe obiekty budowlane, wymagające posadowienia w złożonych czy skomplikowanych warunkach gruntowych.

W III kategorii geotechnicznej wymienić można zwykle:

• rafinerie i elektrownie;
• zapory wodne;
• zakłady chemiczne;
• platformy wiertnicze;
• obiekty budowlane o cechach, które mogą w znaczny sposób oddziaływać na środowisko;
• tunele w niespękanych i twardych skałach, a także w warunkach niewymagających specjalnej szczelności;
• zabytki;
• obiekty monumentalne;
• budynki wysokościowe projektowane w istniejącej zabudowie miejskiej;
• obiekty szczególnie wysokie, których głębokość posadawiania bezpośredniego przekracza 5 m lub które zawierają więcej niż jedną kondygnację zagłębioną w gruncie;
• obiekty budowane według projektów zawierających nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce rozwiązania techniczne, nieznajdujące podstaw w przepisach.

W przypadku III kategorii geotechnicznej budynku inwestor ma obowiązek sporządzenia opinii geotechnicznej oraz dokumentacji badań podłoża gruntowego. Powinien mieć projekt geotechniczny i dokumentację geologiczno-inżynierską.

Dowiedz się więcej: Działka na terenie zalewowym – czy warto na niej budować dom?

Jakie są kategorie geotechniczne gruntu?

Pierwszą, bardzo ważną kwestią, jaką bierze się pod uwagę w trakcie badań geotechnicznych, jest stopień skomplikowania warunków gruntowych. Określa się przy tym kategorie geotechniczne gruntów budowlanych. Jeśli warunki gruntowe dla danego obiektu nie będą sprzyjające, to wydanie pozwolenia na budowę nie będzie możliwe.

Z uwagi na warunki gruntowe można wymienić następujące kategorie geotechniczne gruntu:

• Proste – oznaczają one najkorzystniejsze warunki gruntowe, umożliwiające zbudowanie niemal każdego obiektu budowlanego. Wyróżniają się jednorodnymi genetycznie warstwami. W tego typu warunkach nie mogą przy tym występować mineralne grunty słabonośne, grunty organiczne czy nasypy niekontrolowane. Nie może tu dochodzić do zjawisk geologicznych, które mogłyby być w jakimkolwiek stopniu niekorzystne dla posadowienia budynku.
• Złożone – warunki gruntowe tego typu wyróżniają się występowaniem warstw gruntów niejednorodnych, które są zmienne pod względem genetycznym oraz litologicznym. Złożone warunki geotechniczne obejmują swoim zasięgiem nasypy niekontrolowane, grunty organiczne czy mineralne grunty słabonośne.
• Skomplikowane – obejmują charakterystykę gruntów właściwych dla warunków geotechnicznych złożonych, a ponadto spotykane są tu niekorzystne zjawiska geologiczne – krasowe, osuwiskowe, sufozyjne, kurzawkowe czy glacitektoniczne. W kategorii geotechnicznej gruntów skomplikowanych mieszczą się grunty, na których występują szkody górnicze czy grunty o cechach zapadowych i ekspansywnych, a także grunty w pobliżu dolin, delt rzek, na terenach morskich.

Kategorie geotechniczne – jaka dokumentacja geotechniczna jest niezbędna?

Na podstawie przeprowadzonych badań geologicznych i geotechnicznych przygotowywana jest dokumentacja geotechniczna. Zawiera ona na przykład opinię geotechniczną, która powstaje w dwóch częściach – opisowej i graficznej.

Z opisowej inwestor może dowiedzieć się o kategorii geotechnicznej nadanej projektowanemu i planowanemu do budowy obiektowi. Jako osoba planująca inwestycję z opisowej opinii geotechnicznej zapoznasz się z poszczególnymi warstwami gruntu oraz z informacjami o występowaniu i ewentualnym poziomie wód gruntowych na Twojej działce. W opinii jest też najczęściej adnotacja dotycząca wykonania zalecanych przez geologa badań.

Część graficzna dokumentacji geotechnicznej zawiera plan sytuacyjny działki z oznaczeniem punktów odwiertów i linii przekrojów geotechnicznych, a także obrazy warstw gruntu.

W skład pełnej dokumentacji geotechnicznej wchodzą:

• opinia geotechniczna;
• dokumentacja badań podłoża gruntowego wraz z programem i charakterystyką zalecanych badań laboratoryjnych i/lub polowych, ich wynikami i analizą;
• projekt geotechniczny z prognozą zmian właściwości podłoża gruntowego w czasie, wraz z oszacowaniem częściowych współczynników bezpieczeństwa i obliczeniem wartości parametrów geotechnicznych;
• dokumentacja geologiczno-inżynierska, przygotowywana na podstawie projektu robót geologicznych – oba dokumenty podlegają prawu geologicznemu i górniczemu, musi je zatwierdzić organ administracji geologicznej.

Przeczytaj dodatkowo o formalnościach związanych z budową domu: Jak wyglądają formalności przy budowie domu w 2022 roku?

Na czym polegają badania geotechniczne?

Zanim określone zostaną kategorie geotechniczne nasypu, mostu czy obiektu jednorodzinnego, należy przeprowadzić badania geotechniczne. Uprawniony do tego jest geolog z wymaganą praktyką. Przeprowadza on na działce specjalne odwierty geologiczne, z których może pobrać próbki ziemi. Są one poddawane analizie przy użyciu manualnych i komputerowych technik.

Badanie geotechniczne pozwala określić nośność gruntu i ocenić, czy występują na nim wody gruntowe, a także odpowiedzieć na pytanie, jakie są sezonowe wahania poziomów wód gruntowych. Specjalista uzupełnia przygotowaną analizę o przekroje geotechniczne i parametry nośności warstw geotechnicznych.

Podczas wykonywania badań geotechnicznych konieczne jest określenie stopnia skomplikowania warunków gruntowych na działce. Jeśli w trakcie takich badań określona kategoria geotechniczna terenu będzie różnić się od tej, jaka została przyjęta po badaniach, należy liczyć się z koniecznością zmiany kategorii geotechnicznej budowli naziemnych. W przeciwnym wypadku, jeśli warunki gruntowe okażą się niesprzyjające dla danego obiektu, inwestor może nie otrzymać pozwolenia na budowę obiektu, np. domu jednorodzinnego.

Musisz wiedzieć, że badania geotechniczne są nader ważną kwestią, o której inwestor nie może tak po prostu zapomnieć i pominąć jej przed przystąpieniem do budowy domu. Na podstawie przeprowadzonych badań określa się właściwy dla danego gruntu rodzaj fundamentów oraz sposób, w jaki powinny być one zaizolowane. Projektant wie, czy na danej działce można postawić dom podpiwniczony czy absolutnie trzeba zrezygnować z piwnic z uwagi na wysoki poziom wód gruntowych.