Wypadek na budowie – co zrobić i jak się zabezpieczyć?

W artykule:

• Kto ponosi odpowiedzialność na budowie?
• Jakie są rodzaje odpowiedzialności?
• Co należy zrobić w razie wypadku na budowie?
  • Jak wygląda procedura zgłoszenia wypadku na budowie?
• Czy można ubezpieczyć się od wypadku na budowie?
• Jak zapobiegać wypadkom na budowie? Dobre praktyki
• Lepiej zapobiegać niż... ponosić konsekwencje

Budowa domu to duże przedsięwzięcie – organizacyjne, finansowe i prawne. Mimo że większość inwestycji przebiega w zasadzie bezproblemowo, warto być świadomym potencjalnych ryzyk, w tym tych związanych z bezpieczeństwem na placu budowy. Odpowiedzialność za ewentualny wypadek na budowie to temat, który może wydawać się skomplikowany, ale odpowiednio uporządkowany – staje się zrozumiały i daje inwestorowi możliwość realnego zabezpieczenia się.

Kto ponosi odpowiedzialność na budowie?

Na terenie każdej budowy obowiązują zasady określone w Prawie budowlanym oraz Kodeksie pracy. Ich przestrzeganie leży w interesie wszystkich uczestników procesu – od inwestora, przez kierownika budowy, po wykonawców.

• Inwestor - jako organizator budowy, ma obowiązek zapewnienia nadzoru i wyznaczenia kluczowych osób do prowadzenia inwestycji. Nie odpowiada bezpośrednio za każdy incydent, ale ponosi odpowiedzialność za wybór kompetentnych wykonawców i prowadzenie prac zgodnie z przepisami.
• Kierownik budowy - to on odpowiada za bieżące zarządzanie pracami, prowadzenie dziennika budowy oraz egzekwowanie przepisów BHP. W praktyce to kierownik jest pierwszą osobą wzywaną do złożenia wyjaśnień w razie nieprawidłowości.
• Wykonawca - każdy wykonawca zobowiązany jest do przeszkolenia swoich pracowników w zakresie bezpieczeństwa i zapewnienia im odpowiednich narzędzi, wyposażenia oraz odzieży ochronnej. Odpowiada on za organizację pracy swojej ekipy.
• Inspektor nadzoru inwestorskiego – jeśli został powołany, reprezentuje inwestora na budowie. Jego zadaniem jest kontrola jakości robót, zgodności prac z projektem i przepisami oraz egzekwowanie ich poprawności. Może żądać wprowadzenia zmian lub wstrzymania robót, jeśli zauważy nieprawidłowości. Działa niezależnie od kierownika budowy, choć ich współpraca jest kluczowa dla sprawnego przebiegu inwestycji.

Polecamy: Uczestnicy procesu budowlanego – jakie mają obowiązki według Prawa budowlanego?

Jakie są rodzaje odpowiedzialności?

W razie wypadku na budowie mogą zaistnieć różne formy odpowiedzialności, nie zawsze oznaczające winę, ale wymagające podjęcia określonych działań.

• Odpowiedzialność cywilna - to odpowiedzialność za naprawienie szkody np. pokrycie kosztów leczenia lub zadośćuczynienie. Może ją ponosić inwestor, wykonawca lub kierownik budowy, zależy to od przyczyny wypadku.
  Odpowiedzialność cywilna wynika z przepisów Kodeksu cywilnego, w szczególności z art. 415 i n. (odpowiedzialność za czyn niedozwolony), a w niektórych przypadkach – z art. 435 (odpowiedzialność na zasadzie ryzyka).
• Odpowiedzialność administracyjna - organy takie jak Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) lub nadzór budowlany mogą wydać decyzje administracyjne, np. wstrzymać prace, nałożyć grzywny czy zalecić poprawki w organizacji budowy.
  Podstawą do działań administracyjnych są przepisy ustawy – Prawo budowlane (Dz.U. 1994 nr 89 poz. 414 z późn. zm.) oraz ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy.
• Odpowiedzialność karna - w przypadku poważnych naruszeń, takich jak rażące zaniedbania przepisów BHP, sprawa może trafić do prokuratury. Jednak taka sytuacja występuje głównie wtedy, gdy doszło do ciężkich skutków zdrowotnych lub nieprzestrzegania elementarnych zasad bezpieczeństwa.
  Kwestie odpowiedzialności karnej regulują przepisy Kodeksu karnego, m.in. art. 220 (narażenie pracownika na niebezpieczeństwo), art. 155 (nieumyślne spowodowanie śmierci) i art. 156–157 (ciężki lub średni uszczerbek na zdrowiu). 

Co należy zrobić w razie wypadku na budowie?

Wypadek – nawet drobny – wymaga określonych działań formalnych, które pozwalają zadbać o dobro poszkodowanego i dopełnić obowiązków wynikających z przepisów. Sprawdź, kto odpowiada za zgłoszenie takiej sytuacji i jak przebiega procedura – dzięki temu łatwiej będzie zachować spokój i porządek w razie potrzeby.

Jak wygląda procedura zgłoszenia wypadku na budowie? 

Sytuacja 1: Wypadek miał pracownik ekipy budowlanej

1. Zadbaj o udzielenie pierwszej pomocy: najpierw zatroszcz się o bezpieczeństwo poszkodowanego – wezwij pogotowie, jeśli to konieczne.
2. Powiadom wykonawcę – to jego pracownik: zgłoś zdarzenie właścicielowi firmy lub osobie odpowiedzialnej z ramienia wykonawcy. To na pracodawcy spoczywa obowiązek rozpoczęcia procedury powypadkowej.
3. Powołanie komisji i sporządzenie protokołu: pracodawca powołuje komisję, która sporządza protokół powypadkowy. W jego ramach dokumentuje się:
   1. zeznania świadków,
   2. dokumentację techniczną,
   3. zdjęcia miejsca zdarzenia,
   4. dokładny opis okoliczności.
4. Zgłoszenie do odpowiednich instytucji: w poważniejszych przypadkach firma zgłasza zdarzenie do:
   1. Państwowej Inspekcji Pracy (PIP),
   2. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) – jeśli wypadek dotyczy pracownika,
   3. nadzoru budowlanego – jeśli sytuacja wynikała z nieprawidłowego prowadzenia robót.
5. Dopilnuj dokumentacji jako inwestor: zadbaj o to, by wykonawca dopełnił formalności. Warto przechowywać kopie dokumentów i robić notatki z przebiegu zdarzenia.

Sytuacja 2: Wypadek miał ktoś z rodziny lub znajomy, który pomagał  na budowie, gdy budujesz metodą gospodarczą

1. Zadbaj o pomoc medyczną: udziel pierwszej pomocy lub wezwij pogotowie – niezależnie od charakteru prac.
2. Opisz okoliczności wypadku: zanotuj, co dokładnie się wydarzyło – gdzie, kiedy i przy jakich pracach. Zrób zdjęcia miejsca zdarzenia.
3. Zgłoszenie do ubezpieczyciela: jeśli masz wykupione ubezpieczenie OC inwestora lub polisę „budowa i montaż” (CAR), skontaktuj się z ubezpieczycielem i przekaż dokumentację.
4. Poinformuj odpowiednie instytucje – jeśli to konieczne: w przypadku cięższego uszczerbku na zdrowiu (np. hospitalizacji), warto zgłosić zdarzenie również do PIP lub nadzoru budowlanego – nawet jeśli nie było formalnego zatrudnienia.
5. Przeanalizuj przyczyny i zabezpiecz plac budowy: taka sytuacja może być sygnałem, że warto poprawić organizację prac lub wprowadzić dodatkowe zabezpieczenia – jak ogrodzenia, oznaczenia czy środki ochrony.

Kto dokonuje zgłoszenia wypadku na placu budowy? 

Wypadek na budowie, szczególnie gdy uczestniczy w nim pracownik, powinien być zgłoszony pracodawcy, który sporządza dokumentację powypadkową. W poważniejszych przypadkach należy powiadomić Państwową Inspekcję Pracy, ZUS (jeśli dotyczy pracownika) oraz ewentualnie nadzór budowlany.

Czy można ubezpieczyć się od wypadku na budowie?

Tak – i jest to zdecydowanie rekomendowane rozwiązanie. Odpowiednio dobrana polisa może uchronić inwestora przed poważnymi konsekwencjami finansowymi, szczególnie w przypadku wypadków z udziałem osób trzecich lub pracowników. Na rynku dostępne są różne formy ochrony ubezpieczeniowej – część z nich leży bezpośrednio w gestii inwestora, inne są obowiązkiem wykonawców.

Ubezpieczenia, które powinien rozważyć inwestor:

• OC inwestora – chroni przed roszczeniami osób trzecich, np. jeśli na skutek prowadzonych prac ktoś dozna szkody (przechodzień, sąsiad, kurier). To ubezpieczenie warto wykupić niezależnie od tego, czy budujesz systemem gospodarczym, czy zlecasz całość firmie.
• Polisa „Budowa i montaż” (CAR – Construction All Risk) – kompleksowe ubezpieczenie obejmujące uszkodzenia obiektu, kradzieże, a także wypadki losowe (np. zniszczenia przez wiatr, ogień). Jest szczególnie przydatna przy większych inwestycjach – jej wykupienie leży po stronie inwestora.

Ubezpieczenia, za które odpowiada wykonawca:

• OC wykonawcy – obejmuje szkody wyrządzone podczas realizacji robót przez firmę budowlaną lub jej pracowników (np. uszkodzenie sąsiedniego budynku, zalanie). Inwestor nie kupuje tego ubezpieczenia samodzielnie, ale powinien dopilnować, aby wykonawca je posiadał – to ważny element zabezpieczenia całej inwestycji.
• Ubezpieczenie grupowe pracowników – zapewnia ochronę osobom zatrudnionym przez wykonawcę na podstawie umowy o pracę lub zlecenie. Inwestor nie ma wpływu na jego zakres, ale może zapytać wykonawcę, czy takie ubezpieczenie obejmuje wszystkich pracowników na budowie.

Polecamy: Dlaczego dobry kierownik budowy to klucz do spokojnej inwestycji?

Jak zapobiegać wypadkom na budowie? Dobre praktyki

Nawet jeśli nie jesteś obecny na budowie każdego dnia, jako inwestor możesz mieć realny wpływ na poziom bezpieczeństwa. Warto dopilnować kilku prostych, ale bardzo skutecznych działań, które pomagają zapobiegać wypadkom:

1. Szkolenia BHP
   Upewnij się, że każda osoba na budowie – zarówno zatrudniona przez firmę wykonawczą, jak i pomagająca Ci „po znajomości” – ma aktualne szkolenie BHP. Dotyczy to zarówno szkoleń ogólnych, jak i stanowiskowych (np. dla osób pracujących na wysokości czy z elektronarzędziami).
2. Porządek na placu budowy i ogrodzenie terenu
   Plac budowy powinien być ogrodzony i zabezpieczony przed dostępem osób postronnych. Równie ważna jest tablica informacyjna, którą należy umieścić w widocznym miejscu przy wejściu. Dodatkowo warto regularnie usuwać zbędne materiały, kable czy narzędzia – nieporządek często prowadzi do urazów.
3. Oznacz miejsca potencjalnie niebezpieczne
   Wszelkie wykopy, strefy pracy ciężkiego sprzętu, rusztowania czy miejsca o ograniczonej widoczności powinny być wyraźnie oznaczone tablicami ostrzegawczymi lub taśmami.
4. Upewnij się, że dokumentacja jest na miejscu
   Projekt budowlany, dziennik budowy i inne ważne dokumenty powinny być dostępne na terenie budowy – w razie kontroli, ale też dla ekipy wykonawczej, która musi znać zakres prac i obowiązujące zasady.

Sprawdź również: Co musi zawierać plan zagospodarowania terenu budowy?

Lepiej zapobiegać niż... ponosić konsekwencje

Dla wielu inwestorów temat odpowiedzialności za wypadki może wydawać się odległy – do momentu, gdy coś się wydarzy. Tymczasem wystarczy kilka świadomych decyzji, by skutecznie ograniczyć ryzyko i zadbać o bezpieczeństwo na budowie. 

Co realnie możesz zrobić? 

• Postaw na sprawdzonych wykonawców, zadbaj o dokumentację, ubezpieczenie oraz o to, by teren budowy był bezpieczny i dobrze zorganizowany. To nie tylko wymogi formalne, ale też sposób na uniknięcie niepotrzebnych stresów i kosztów.
• Nie musisz wszystkiego robić sam – wystarczy, że będziesz świadomy i czujny. Sprawdź, czy teren jest ogrodzony i oznakowany, czy ekipy pracują zgodnie z zasadami BHP, a dokumenty są łatwo dostępne na miejscu. 

Czasem jedno pytanie zadane na budowie może uchronić Cię przed poważnymi konsekwencjami.