Inwestycja w dom pasywny - czy warto podjąć wyzwanie?

Czym jest dom pasywny?

Na początek warto odpowiedzieć sobie na pytanie, co właściwie oznacza hasło “dom pasywny”. Tym pojęciem określa się dom zbudowany w standardzie opracowanym w 1988 r. przez dr Wolfganga Feista, założyciela Instytutu Domu Pasywnego (Passive House Institute) w Darmstadt.

Wbrew pozorom nie chodzi tu o budynek, który obędzie się całkowicie bez źródła ogrzewania. W budynku zaprojektowanym zgodnie z zaleceniami instytutu zapotrzebowanie na energię do ogrzania powietrza i wody użytkowej powinno jednak zamknąć się w granicach 15 kWh na m2 powierzchni rocznie. To wciąż poziom kilkukrotnie niższy niż w przypadku standardowego nowego domu, w którym zużycie energii (nieodnawialnej i odnawialnej łącznie) wynosi na ogół około 90-110 kWh na m2 (przy obliczeniowym limicie zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną 70 kWh na m2).

Dom pasywny - zasada działania

W okresie niskich temperatur dom pasywny zbudowany w Polsce będzie wymagał dogrzania, jednak już niewielka energia wytworzona przez piec wystarczy, by zapewnić użytkownikom komfort przez wiele godzin. Znaczna część dostępnego ciepła pochodzi bowiem od nas samych: człowiek w spoczynku oddaje do otoczenia 100 W energii cieplnej w ciągu godziny, co przekłada się na ok. 876 kWh rocznie! Niemało energii cieplnej generują również urządzenia takie jak komputer, lodówka czy kuchenka. Dodajmy do tego ciepło słoneczne, które przy odpowiednim usytuowaniu okien potrafi dostarczyć do pomieszczenia znaczną ilość ciepła nawet w umiarkowanie pochmurny dzień.

W standardowym domu znaczna część takiej darmowej energii (podobnie jak i energii z systemu grzewczego) szybko ucieka na zewnątrz: częściowo przez niewystarczająco izolowane ściany i dach, przez niskiej jakości okna, a także przez system wentylacji, czy też przez okno otwarte na czas wietrzenia. W systemie domu pasywnego dąży się do tego, by wszelkie straty energii ograniczyć, a także - by wycisnąć, co się da, z darmowych źródeł ciepła. Wszystko to dzięki umiejętnemu projektowaniu, opartemu na dobrych praktykach i wskazaniach specjalnego arkusza kalkulacyjnego opracowanego przez Passive House Institute, a także wyjątkowo starannemu wykonawstwu. Zarówno projekt, jak i wykonanie, warto będzie zatem zlecić wyspecjalizowanym firmom, które uzyskały odpowiednie akredytacje.

Szczelność na najwyższym poziomie

Z jakich materiałów zbudować można dom pasywny? Tu nie ma jednoznacznego werdyktu: kluczowe znaczenie dla izolacyjności cieplnej ścian ma współczynnik U, który oblicza się nie dla pojedynczej warstwy ściany, a dla wszystkich warstw łącznie. O ostatecznym wyniku decyduje zwykle grubość warstwy izolacji - a ta w przypadku domów pasywnych zawsze będzie o kilka cm grubsza niż w standardowym domu. Pewną alternatywą dla pogrubiania izolacji jest wybór materiału konstrukcyjnego o niskim współczynniku λ. 

Beton komórkowy Ytong w wersji EnergoUltra+ pozwala spełnić zaostrzone wymagania już dla ściany jednowarstwowej - co znacznie upraszcza budowę, pomaga uniknąć mostków cieplnych, a także pozwala zaoszczędzić nieco cennej przestrzeni.

Aby osiągnąć zamierzony efekt, nie wystarczy jednak zadbać o współczynnik U - trzeba również zapewnić budynkowi hermetyczną szczelność. Ten warunek przestrzegany jest surowo: aby uzyskać certyfikat domu pasywnego, budowniczowie muszą dwukrotnie przeprowadzić specjalny pomiar częstości wymiany powietrza przy użyciu zamontowanego w otworze drzwiowym wentylatora. Dom pasywny musi zarazem posiadać pełną wentylację mechaniczną nawiewno-wywiewną z rekuperatorem - to ona zapewni w ciągu zimy niezbędny dopływ tlenu i zabezpieczy przed ucieczką ciepła. Latem z kolei nic nie stoi na przeszkodzie, by szeroko otwierać okna i wietrzyć dom metodą naturalną.

Idealna orientacja

Kolejnym ważnym aspektem domów pasywnych jest kształt bryły - obowiązkowo zwarty - a także usytuowanie okien i przeszkleń względem stron świata. Okno stanowi zawsze poważną wyrwę w izolacji termicznej domu; gdy jednak wystawione jest bezpośrednio na słońce, może zapewnić duże zyski cieplne. 

W domu pasywnym największe przeszklenia powinny się znaleźć po stronie południowej lub wschodniej, od strony północnej okna umieszcza się zaś tylko tam, gdzie to konieczne. Warto wziąć te zalecenia pod uwagę już przy wyborze działki: jeśli to właśnie południowa strona zapewnia najładniejszy widok, uda się uniknąć trudnych kompromisów.

Budowa domu pasywnego to nie lada wyzwanie - nie tylko dla architekta, ale i inwestora. Kto jednak stawi mu czoła, zyska dom nie tylko energooszczędny, ale i zaprojektowany z wyjątkową dbałością o komfort. Użytkownicy domów pasywnych chwalą je za wyjątkowo przyjazny mikroklimat, zwłaszcza dla osób szczególnie wrażliwych i podatnych na choroby dróg oddechowych. Ochrona przed kaprysami klimatu, a także cen paliw na rynkach, z pewnością warta jest zachodu.